Посетата на Вилијам Барнс, директор на американската Централна разузнавачка агенција (ЦИА) на Либија уследи еден месец откако либискиот државјанин Абу Агил ал Марими беше екстрадиран во Вашингтон од Владата на национално единство во Триполи. Ал Марими е обвинет дека ја направил бомбата што била користена во бомбардирањето на летот 103 на ПанАм над шкотскиот град Локерби во 1988 година.

Посетата на шефот на ЦИА, Вилијам Барнс на либискиот главен град Триполи за да се сретне со премиерот Абдул Хамид Дбеибех и на градот Бенгази за да се сретне со пензионираниот генерал Калифа Хафтар поттикна многу прашања за целта на посетата и зошто тоа беше овој високорангиран американски безбедносен припадник.

Интересите што Вашингтон ги има во Либија се многубројни и испреплетени, особено по извештаите презентирани од американските воени и разузнавачки служби присутни во Либија за активностите на руските платеници и воена опрема. Американските вести покажуваат дека некои руски платеници можеби ја напуштиле Либија за да ги поддржат операциите во Украина, иако Либија останува логистички центар за нивните операции во субсахарска Африка.

За време на конфликтот помеѓу 2019 и 2020 година, извршните власти стационирани во западна и источна Либија се натпреваруваа за моќ и меѓународно признавање. Вашингтон одлучи да го поддржи раководството на Обединетите нации во иницијативите за постигнување компромис меѓу двете страни, а тие ја истакнаа важноста од зачувување на прекинот на огнот и неутралноста на институциите како што е Националната нафтена корпорација. Американските власти го задржаа тој пристап во 2022 година, балансирајќи ја загриженоста за Либија со другите цели на САД во кои се вклучени Русија, Египет, Турција, Франција, Италија и Обединетите Арапски Емирати.

Токму затоа се поставува прашањето, и на либиската и на американската страна, од каде ненадејниот интерес на Вашингтон за либискиот проблем? Што е тоа што го загрижува за безбедносниот и политички конфликт меѓу либиските партии и кои се неговите барања за обезбедување на американските интереси во Либија?

Американските приоритети во Либија

Студијата на Конгресната служба за истражување (ЦРС), истражувачката група која обезбедува документирани информации и податоци на членовите на двата дома на Конгресот, откри неколку клучни прашања и интереси на Вашингтон во Либија:

• терористички закани;
• обезбедување на продолжување на извозот на нафта и природен гас;
• користење на Либија како транзитна станица за бегалците и мигрантите кои се упатуваат кон Европа;
• обезбедување резерви на оружје и материјали за неконвенционално оружје;
• Странска воена интервенција и присуство на платеници во таа земја, бидејќи Либија е арена за идеолошки и безбедносни натпревари на Блискиот Исток.

Имајќи предвид дека Либија потпаѓа под опсегот на воените операции на АФРИКОМ, командата на американските воени сили во Африка, студијата укажува на загриженоста на Вашингтон дека Русија ќе ги врати силните односи со Либија, ќе обезбеди профитабилни инвестиции со неа и ќе го поткопа влијанието на Западна Европа. и САД.

Во 2019 година, АФРИКОМ му потврди на Конгресот дека Русија „се повикува на односите и долговите од ерата на Гадафи за да добие економски и воени договори со цел да пристапи до огромниот либиски пазар на нафта, да се оживее продажбата на оружје и да се добие пристап до крајбрежните области“.

Безбедносно-разузнавачката работа на прво место

Томас Хил, експерт за либиски прашања во Американскиот институт за мир, претходно ја повика администрацијата на претседателот Џо Бајден, САД да учествуваат посилно и појасно во дипломатските напори за решавање на либискиот конфликт. Во една неодамнешна студија на Институтот за мир, Хил истакна дека „сукцесивни администрации на САД покажаа мала или никаква желба за решавање на либиската криза“.

Џонатан Вајнер, поранешен пратеник во Либија во времето на поранешниот американски претседател Барак Обама и поранешен заменик-помошник државен секретар за меѓународно спроведување на законот, за Ал Џезира изјави дека „посетата на директорот на ЦИА не дојде случајно, бидејќи секогаш има прецизен распоред“.

Поранешниот функционер шпекулира дека целите на Барнс биле да обезбеди договор за разузнавачка и безбедносна соработка поврзана со домашните или регионалните терористички закани кои биле идентификувани.

„Бернс можеби изразил загриженост за негативното влијание на групата Вагнер врз субсахарските соседи на Либија користејќи ја Либија како база. Според мене, најдобро би било за Либија и за целиот регион МЕНА и Сахел доколку Вагнер не е добредојден во Либија“, додаде Вајнер.

Тој оценува дека за време на посетата, „најверојатно им била изразена благодарност на луѓето со кои се сретнал за давање помош при екстрадицијата на Абу Агил ал Марими во Вашингтон“, кој е обвинет дека ја направил бомбата користена во бомбардирањето на летот 103 на ПанАм над шкотскиот град Локерби.

Различни ставови за мотивите

Мохамед Бујзиер, политички аналитичар од Бостон и експерт за американската политика во Либија, зборуваше за Ал Џезира за причините за посетата на шефот на ЦИА Вилијам Барнс на Либија.

„САД се согласија на интервенција на Турција во Триполи во 2019 година со цел да ги спречат Русите да влезат во главниот град и да постигнат воен баланс, а сега Америка ја помина таа фаза и се обидува да ги извлече од Либија“, рече тој.

Иако Бујзиер истакна дека постои висока и континуирана координација меѓу Турците и Русите за бројни прашања во регионот, вклучително и за либиското прашање, тој смета дека руската закана останува силен мотив за американско дејствување на ова ниво.

Алтернативана влада и бараните лица

Бујзиер објаснува дека американскиот функционер Барнс го информирал шефот на Владата на национално единство Абдул Хамид Дбејбех и пензионираниот генерал Калифа Хафтар за низа работи што Вашингтон ги отфрлил, имено „односите со Русите, алтернативна влада, одложување на изборите и затворањето на нафтени постројки“.

Хафед ал-Гвел, висок соработник на Институтот за надворешна политика на Универзитетот Џон Хопкинс, се согласува со објаснувањето на Бујзиер, но не се согласува со него дека посетата е за случајот Локерби и екстрадицијата на одредени личности, како што е разузнавачот во режимот на Гадафи, Абдула Сенуси.

И покрај ставот на Бујзиер дека веќе е „договорено Либија да потпише ветување пред Советот за безбедност и да соработува во истражните напори особено во случајот Локерби, затоа не бара преговори“.

Подготовки за дејствување на Западот и ОН

Ал-Гвел смета дека посетата била грешка и нема никаква вредност за либискиот народ. Згора на тоа, личности како Дбејбех и Хафтар можат да ја искористат за самопромоција и испраќање погрешни пораки до Либијците, а тоа го објаснува фактот што Барнс не се појавил во јавноста со Хафтар, кој е обвинет за воени злосторства пред американското правосудство.

Истото мислење го има и аналитичарот Бујсеир, кој вели дека „Американците размислуваат само за решение со кое ќе се постигне стабилност, што се рефлектира во влада, која управува со целата земја, вклучување на Либија во западниот сојуз и трајно отстранување на Русите“.

Бујсеир верува дека САД ќе почнат да вршат притисок врз Каиро, кому му е потребна помош од САД повеќе од кога било, за да постигне напредок по либиското прашање. Тој исто така смета дека САД преземаат „еднострани и итни чекори во тој поглед, во кои ќе следи Европа, предводена од Обединетите нации и со отсуство на Русија и Кина“. Токму тоа беше причината за посетата на пратеник на толку високо ниво кој има директни контакти со претседателот Бајден“.

Ал Џезира