За најголемиот број градови во светот – тие заземаат само три проценти од земјиштето, но сочинуваат 60 до 80 проценти од потрошувачката на енергија и 70 проценти од емисиите на јаглерод – тешко е да се замисли ваква трансформација која ја пишуваме во овој текст.

Сепак, има се повеќе проекти на сосема нови градови ширум светот, кои од почетокот треба да бидат она што постојните градови само се обидуваат да го поправат на претходната „валкана“ историја на неодржлив раст со многу потрошувачка на енергија, загадување, лошо уредување и без управување со отпад, сиромаштија, сообраќаен метеж, екстремна ранливост на климатските промени итн.

Повеќето проекти на новите градови имаат заедничко тоа што вклучуваат инвестирање на приватен капитал со цел натамошно привлекување пари од инвеститори од сферите, пред се технологијата, образованието и финансиите.

Најголемиот ваков проект е планиран во Саудиска Арабија, во нејзиниот северозападен дел во провинцијата Тарбук, на повеќе од 26.500 квадратни километри, што е територија поголема од Македонија.

На север се протега кон Јордан, на запад оди по брегот на Заливот Акаба што го дели од Египет и неговиот Синајски Полуостров, а на јужната страна се граничи со брегот на Црвеното Море.

ЖИВА ЛАБОРАТОРИЈА

Проектот се вика Неом (по старогрчкиот збор „нео“ за „нов“, додека „м“ ја означува првата буква од арапскиот збор „мустакбал“, што значи „иднина“.

Исто така, постои приказна дека буквата „m“ ги означува иницијалите на името на принцот Мухамед бин Салман, саудискиот престолонаследник и од неодамна премиер.

Проектот Неом, вреден половина трилион долари, е токму неговата визија; тој ја објави во октомври 2017 година, на Конференција за инвестициска иницијатива во иднината во Ријад.

Најмногу внимание привлекува саудискиот мегапроект Неом The Line, футуристички комплекс од две многу долги паралелни згради кои би ги поврзале пешачките патеки и брз транзитен систем во внатрешниот дел 1

Зад проектот стои затворено акционерско друштво, компанија која припаѓа на саудискиот јавен инвестициски фонд, со проценет буџет од 500 милијарди долари – како што беше најавено во 2017 година, но прашање е дали цената на таков амбициозниот проект – кој нема рамен по амбиција – ќе остане во дадената рамка.

Тогаш беше интересно да се слушне од принцот бин Салман дека проектот, иако во земја која е апсолутна монархија и каде политичките права и слободи се многу ограничени, ќе функционира независно од „постоечката владина рамка“, со сопствен данок и автономна правосуден систем.

Ова е поврзано со планот Неом да стане туристичка дестинација и тешко е да се очекува дека земја со шеријатски закони, со многу строги правила на облекување, однесување и слично, ќе биде привлечна за туристите кои сакаат да се забавуваат.

Неом е всушност цел комплекс од различни проекти, наречени „жива лабораторија“ составена од мали и големи градови, пристаништа и деловни зони, истражувачки центри, спортски и забавни објекти.

Најмногу внимание привлекува саудискиот мегапроект Неом The Line, футуристички комплекс од две многу долги паралелни згради кои би ги поврзале пешачките патеки и брз транзитен систем во внатрешниот дел

Проектот Line City, градот на линијата – две паралелни згради со огледални стаклени фасади, високи речиси петстотини метри и широки 200 метри – кој, почнувајќи од брегот на Црвеното Море и движејќи се во внатрешноста низ пустината во права линија, звучи најатрактивен од сите во рамките на овој мегапроект, во должина од дури 170 километри.

Овој проект беше претставен од принцот Мохамед бин Салман во јануари 2021 година како камен-темелник на визијата на Саудиска Арабија за 2030 година и економски мотор за кралството што ќе создаде 380.000 работни места и ќе придонесе со 48 милијарди долари во домашниот БДП до 2030 година.

Првичната идеја беше серија згради распоредени во линија, но проектот беше променет во јули минатата година во две непрекинати енормно долги паралелни згради, кои во внатрешниот дел би биле поврзани со пешачки патеки и брз транзитен систем, а во во кој би живееле дури девет милиони луѓе – што е население од речиси четири ипол Македонии – а целата должина на зградата може многу брзо да се помине со надолжна (подземна) пруга за воз што левитира.

И секако, во Линија, која ја дизајнираше американската компанија „Морфозис Архитектс“ и која треба да биде најголемата зграда во светот, се случува истото како и во целиот Неом: напојувана од 100% обновлива енергија од сонцето, ветер и „зелен водород“, нула отпад, јаглеродна неутралност, многу зеленило, се што е достапно на пет минути пешачење, без автомобили, отпорност на климатските промени, сета среќа и задоволство од животот.

ВЕШТАЧКА МЕСЕЧИНА И ЅВЕЗДИ

Има поинтересни детали: планот е Неом да функционира на примена на вештачка интелигенција, услужните работи да ги извршуваат роботи, кои според некои визии би ги надминале луѓето, доколку има роботи-диносауруси, летечки автомобили, планирано е исто така технолошки систем за создавање на сопствени дождовни облаци; проектот треба да биде регионален двигател за производство и складирање на вода, врз основа на процесот на десалинизација, со дистрибутивна мрежа во која во секоја секунда би се знаело каква е чистотата на водата, дали каде истекува и слично.

Тие саудиски „Македонии“ би биле осветлени со огромна виртуелна месечина и ѕвезди, инсталирани на небото со специјална технологија за холограм. Smart Neom City би станал најсветлиот град на Земјата, планот е дури и да се додадат блескави честички на песокот…

Се ова заедно е незамисливо? Можеби тоа не е навистина незамисливо, но многумина се сомневаат дека е остварливо, иако изградбата на Пругата, делот покрај Црвеното Море веќе е почната, а првите жители се очекуваат за неколку години.

Проектот е проследен со многу контроверзи – раселување, да речеме, на 20.000 луѓе, членови на племињата кои живеат во областа каде што е планиран Неом.

Абдул Рахим ал-Хувајти, член на племето Хавеитат, објави видео во 2020 година на кое се гледаат саудиските безбедносни сили како се обидуваат да го иселат него и неговите племенски членови. Подоцна истите сили го убиле, тврдејќи дека отворил оган врз нив.

Експертите предупредуваат дека, меѓу другото, за еден ваков проект, особено проектот „Линија“, потребна е толкава количина на вода што процесот на десолинизација ќе бара нерационални количества енергија; следното прашање е за кого се наменети градовите во Неом, кој ќе живее во нив?

Кој ќе се досели, од каде и според кои критериуми? Дали сосема поинаков начин на живот ќе се вкорени во област каде што општествената реалност веројатно е целосно неподготвена за таков скок во иднината? Како ќе се реализира проект заснован на визија која смета на некои технологии кои сè уште не постојат?

СКИЈАЊЕ НАД ПУСТИНАТА

Неом, инаку, го вклучува и проектот Неом Беј со аеродром и изградба на првиот станбен кварт, потоа пловечкиот индустриски комплекс Оксагон кој освен производствен и индустриски развој, ќе служи и како пристаниште на бродската рута преку Црвеното Море; земјоделскиот проект предвидува 6.500 хектари ниви со претежно генетски модифицирани култури; проектот Тројена или „скијачко село“ е првата голема дестинација на Арапскиот Полуостров за скијање на отворено, на надморска височина која се движи од 1.500 до 2.600 метри; Во декември 2022 година, беше најавен проектот на островско-луксузното одморалиште Синдалах во близина на брегот на Неом, со марина, хотели и можност за примање до две и пол илјади посетители.

Иако Неом моментално е најголемиот „проект на иднината“, заедно со неговите големи градови, постојат и други проекти на футуристички градови, чија изградба главно е сè уште во иднина и моментално се видливи само на модели.

ПРОЕКТ ТЕЛОС, МАЛЕЗИЈА И ЕГИПЕТ, ИНДОНЕЗИЈА, МЕКСИКО

Проектот Телос, дизајниран од данското студио БИГ, се однесува на реализација на идејата на милијардерот Марко Лоре, претприемач кој го замислил „најодржливиот град во светот“ за пет милиони жители, но локацијата на Телос сè уште е непозната за јавноста.

BiodiverCity во Малезија е планиран покрај брегот на островот Пенанг, на три острови во облик на вештачки цвет, секој за 15 до 18 илјади жители кои би живееле без автомобили, во згради изградени со комбинација од бамбус, дрво и бетон од рециклирани материјали.

Египет гради целосно нов главен град за седум милиони жители со цел да го ослободи пренаселениот Каиро од кој би бил оддалечен 45 километри.

Медиумите јавуваат дека се работи за приватно финансиран проект на 700 квадратни километри кој ќе има еден од најголемите урбани паркови во светот, 46 населби и 1.250 џамии и цркви.

И индонезиската влада има големи планови да изгради нов главен град на островот Борнео. Џакарта ќе ја загуби титулата затоа што е градот кој најбрзо тоне во светот – потона два и пол метри за една деценија.

Италијанскиот архитект Стефано Боери, познат по своите згради-вертикални шуми, работи на дизајнирање на „паметен шумски град Канкун“ (Smart Forest City Cancun) во Мексико за 130.000 луѓе и со 7,5 милиони растенија и дрвја, „заснован на наследството на Маите“.

АКОН ВО АКЦИЈА

Акон Сити во земјата Сенегал на западната страна на Африка, кој беше одобрен од локалната власт пред две години, е идеја и проект на сенегалската пејачка ѕвезда и претприемач Акон.

Во 2018 година го најави заедно со сенегалскиот министер за туризам, а во октомври 2022 година најави дека изградбата на првата фаза ќе започне во 2023 година и дека футуристичкиот град на 800 хектари долж брегот на Атлантикот ќе биде отворен во 2026 година. Ќе има станови, канцеларии, паркови, универзитет, одморалиште на океанот и болница со пет илјади кревети, а се надева дека ќе привлече туристи и инвеститори.

Во Обединетите Арапски Емирати се планира изградба на Масдар, град на иднината кој целосно би се потпирал на сончевата енергија и другите обновливи извори на енергија, би бил без јаглерод и без отпад.

Чиста енергија, јаглеродна неутралност, приспособливост кон климатските промени, удобно, зелено, паметно, иновативно… сето тоа е поврзано со повеќе проекти на футуристички градови, на пример тој на пловечкиот град на Малдивите, кој би добил околу дваесет илјади жителите за неколку години, со оглед на предвидувањата дека овој архипелаг ќе биде под вода до 2050 година поради порастот на нивото на морето.

Кинескиот проект на Ченгду Фјучер Сити, град без автомобили, Јапонскиот ткаен град, кој ќе биде еден од првите паметни градови во светот со целосно автономна заедница дизајнирана да тестира нови технологии – автоматизирано возење, роботика и вештачка интелигенција во реална средина, со почетно население од само 360 жители.