Од почетокот на руската инвазија на Украина, на удар е и Молдавија, најсиромашната европска земја. Енергетско-политичката криза доведе до зголемени тензии во Придњестровската Молдавска Република, дел од територијата на Молдавија која прогласи своја проруска држава, иако не е меѓународно призната.
Во последните недели имаше и антивладини протести, за кои Кишињев тврди дека биле организирани од Кремљ за да се дестабилизира демократијата.
Историски гледано, Молдавија произведувала само една десетина од својата електрична енергија, од која околу 70 отсто доаѓала од електраната Кучиурган во Придњестровје, а 20 отсто била увезена од Украина. Украина го прекина извозот минатиот месец делумно поради руските ракетни напади врз нејзината енергетска инфраструктура, а Придњестровје на 1 ноември ненадејно го прекина извозот, наведувајќи го сопствениот недостиг на електрична енергија. Ова создаде драматичен проблем со моќта.
Владата одговори со воведување мерки за намалување на потрошувачката и заштеда на енергија. Уличното осветлување е сведено на минимум, деловните субјекти кои вршат енергетски интензивни процеси мора да планираат работа вон шпиц, а граѓаните се советувани да не ги користат лифтовите во зградата поради опасност од прекин на електричната енергија. Кишињев купи и неколку илјади резервни генератори и 200.000 тони јаглен за греење.
Во моментов, Молдавија добива 80 отсто од електричната енергија од европскиот пазар на самото место по цена до четири пати повисока од досегашната. Остатокот доаѓа по намалена цена директно од Романија.
„Ова ќе ја чини владата една милијарда евра оваа зима, што е повеќе од 20 отсто од нејзиниот буџет“, изјави за Политико Виктор Бинзари, генерален директор на молдавската државна енергетска компанија Енергоком. Енергоком нема пари да купи струја по таа цена, што значи дека состојбата ќе се влоши со падот на температурите.
Ќе биде многу тешко и многу комплицирано да се најдат парите“, призна Бинзари
Зимата само што започна
Европската унија пред две недели објави пакет помош за Молдавија во износ од 250 милиони евра. Сепак, Кишињев истакнува дека тоа нема да биде доволно за надминување на енергетската криза и бара од ЕУ уште 450 милиони евра, пренесува Јутарњи.
Што се однесува до гасот, Молдавија традиционално се потпира исклучиво на увоз на руски гас. Во октомври, Гаспром го намали протокот за една третина, на 5,7 милиони кубни метри, наведувајќи ги како причина заостанатите долгови. Руската државна енергетска компанија, исто така, предупреди дека може целосно да го прекине снабдувањето со гас.
Причините за ова намалување се геополитички. Постојат политички интереси на Русија кон Молдавија.
Тие не сакаат да продолжиме по патот на Европската унија, туку Молдавија да остане во нивен интерес“, нагласува министерот за инфраструктура Андреј Спину.
Молдавија е во исклучително опасна ситуација. Енергетски е сиромашно, а зимата само што почна. Во изминатите 12 месеци гасот поскапе седум пати, а струјата четири пати. Инфлацијата во земјата достигна 34 отсто, а Молдавците се принудени во просек да трошат 70 отсто од приходите на сметки за комунални услуги, што е десет пати повеќе од лани. Непрофитните организации почнаа да делат ваучери за најзагрозените граѓани.
„Енергетската криза и влијанието на војната значително ги зголемија трошоците за живот на молдавските граѓани, а нивната куповна моќ е значително помала“, изјави премиерката на Молдавија, Наталија Гавриља.
Ова не е првпат Москва да врши притисок. Минатиот октомври Кишињев беше принуден да потпише поповолен договор со Гаспром врз основа на флуктуирачки тековни цени на гасот и нафтата, откако компанијата се закани дека ќе го прекине протокот поради долг. Молдавија брзо го подмири долгот од 1,7 милиони долари за септември и уплати аванс за октомври.
Молдавија складира повеќе од 155 милиони кубни метри гас во Украина и Романија, според Енергоком, иако тоа е доволно само за да се задоволи максималната побарувачка за шест недели.
Руски тајни служби во главниот град
Кризата води и до ескалација на односите со Придњестровје. Поради се погласните критики кон Русија поради намалувањето на испораките на гас, владата во таа меѓународно непризната земја го исклучи протокот на топла вода во поголемиот дел од денот, го ограничи работењето на јавниот транспорт и индустриското производство. Москва има 1.500 руски војници во Приднестровје.
Тензиите се зголемуваат и во главниот град на Молдавија, каде секој викенд се одржуваат протести против проевропската влада. Протестите се организирани од партијата СОР, предводена од Илан Шор, поранешниот градоначалник на Орхеи, кој живее во егзил во Израел. Минатиот месец, САД го санкционираа Шор затоа што наводно работел на дестабилизација на владата „во интерес“ на Москва.
