Новиот повереник на Трамп работи против владата на Британија и поритв германската влада, двата најголеми американски сојузници во Европа. Како ќе биде по 20 јануари?

Личната надворешна политика на Илон Маск за промовирање на екстремно десничарските партии предизвикува бес кај лидерите во Европа и им поставува дилема: како тие да го укорат технолошкиот титан без да го налутат неговиот нов покровител – Доналд Трамп?

Маск лесно може да биде отфрлен како немирен антагонист кој едноставно сака да шокира и се стреми со сопствените опсесии со по еден пост на Икс.

Но, тој не е само некој трол. Тој е најбогатиот човек на светот, поседува некои од најстратешките и највлијателните бизниси на светот и има моќна мрежа за социјални медиуми. Маск го истакнува своето огромно влијание како популистичка сила која ги галванизира политичките провокатори како еден вид наднационална недржавна моќ од еден човек.

Тој, исто така, го разгледува меѓународното нарушување што веројатно се очекува кога новоизбраниот претседател ќе се врати во Белата куќа за две недели и потенцијалните конфликти на интереси кои претстојат. Тоа е затоа што пионерот на „Тесла“ и „СпејсИкс“нема да биде едноставно моќен слободен агент – туку советник од внатрешниот круг на новата американска влада на чело на Одделот за владина ефикасност. Затоа ќе биде тешко да се знае каде завршува политиката на Маск и каде започнува официјалната надворешна политика на САД.

За странците, неговите напади врз избраните функционери со кои тој не се согласува, ризикуваат да се видат како обид на идната американска влада да се меша во политиката на другите демократии и суверени нации за да ги дестабилизира нивните влади.

И неговите потези го поставуваат прашањето дали тој работи во насока на Трамп, дали новоизбраниот претседател го гледа како корисна авангарда на нарушување или наскоро би можел да го изнервира 47-от претседател додека се обидува да го стави својот печат на светот.

„Дали Маск ќе ја спроведува надворешната политика на Трамп, дејствувајќи како личен амбасадор на Трамп насекаде?“, вели Линдзи Горман, управен директор и виш соработник во Германскиот Маршалов фонд. „Или Маск ќе ја унапредува сопствената визија за глобалните работи, која може на некои начини да се усогласи со Трамп, но на други не. И тогаш каква ќе биде динамиката на моќ помеѓу тие двајца?“

Подготвеноста на Трамп да ги толерира жестоките напади на Маск врз сојузничките лидери е исто така знак дека следните месеци може да бидат уште потешки за американските пријатели од неговиот прв мандат. Таа реалност се одигра во понеделникот кога канадскиот премиер Џастин Трудо ја објави својата оставка. Трудо одамна ја потроши довербата на Канаѓаните и на сопствената Либерална партија. Но, заканите на Трамп за воведување тарифи од 25 отсто ја влошија политичката криза во Отава и можеби го забрзаа заминувањето на антагонистот што Трамп го нарече „гувернер“ на 51-та американска држава.

Очигледното чувство на слобода што Трамп и Маск го чувствуваат во играњето политика во странство е исто така маркер за самодовербата во светот на МАГА пред инаугурацијата на Трамп. Тие демонстрираат верување дека нивната сила им дозволува да ги малтретираат помалите земји и може да навестуваат нова и поостра инкарнација на „Америка на прво место“.

Незадоволството предизвикано од Маск ја одразува основната идеологија на движењето на Трамп „Направи ја Америка повторно голема“. Тој тргнува по политичари од естаблишментот и се обидува да промовира екстремно десничарски, аутсајдерски популисти чии ставови и темпераменти ги отсликуваат оние на новоизбраниот претседател. Во Европа, како и во Соединетите Држави, многу гласачи станаа огорчени од владите за кои веруваат дека не успеале да ја подобрат својата економска ситуација и да ја спречат имиграцијата.

За многу Американци, Маск едноставно ги користи своите права од Првиот амандман. Но, во Европа, континент прогонуван од ужасот на екстремно десничарскиот екстремизам, неговата поддршка за радикалниот популизам од многу лидери се смета за навредлива и помалку како пример за слобода на говор, туку повеќе како обид за задушување на слободите и демократијата.

Ако постои стратегија во разбудувањето на метежот на Маск, тоа е дека опозициските сили во овие земји се многу повеќе во согласност со антиимиграциските и анти-имиграционите инстинкти на Трамп отколку лидерите кои моментално се на позицијата. А Трамп можеби се надева дека ќе промовира политички соговорници кои би му биле повеќе сочувствителни.

Во Франција, на пример, екстремно десничарската партија Национален собир на Марин Ле Пен ги има своите најголеми шанси досега во 2027 година да победи во системот на претседателски избори во два круга што секогаш ја блокираше од власта. Иако АфД најверојатно нема да формира влада во германскиот систем што промовира коалиции, нејзиното влијание може да расте по федералните избори во февруари.

А Трамп веќе го растури црвениот тепих во Мар-а-Лаго на екстремно десничарските европски лидери, вклучително и силниот човек на Унгарија, премиерот Виктор Орбан и десничарскиот популистички премиер на Италија Џорџа Мелони, која можеби е најсилниот национален лидер во Европската унија токму сега.

Националистичката ДНК на надворешната политика на Трамп е често реакција на политиките и однесувањето на лидерите на левиот центар на Запад.

Ова може да помогне да се објасни мачењето на Трудо од страна на новоизбраниот претседател – кој, како самонаречен феминист која им понуди топло добредојде на имигрантите, е антитеза на МАГА. Трудо најверојатно краткорочно ќе го наследи премиер од Либералната партија, но најверојатниот исход од општите избори што мора да се одржат оваа година е новата влада под лидерот на Конзервативната партија Пјер Полиевре. Човекот од Алберта споделува некои од популистичките тенденции на Трамп, вклучително и за имиграцијата, и неговата наклонетост да им доделува на своите противници исмејувачки прекари. Но, тој, исто така, го осуди означувањето на Канада од страна на Трамп како 51-ва држава, а на чело на мнозинската влада, тој може да испадне пострашен преговарач за трговските прашања отколку сериозно ослабениот Трудо.

Слично на тоа, ако Маск се обидува да го дестабилизира Стармер, неговите постапки произлегуваат од недоразбирање на политичката динамика на Британија. Лидерот на Лабуристичката партија штотуку освои огромен убедлив и нема да мора повторно да се соочи со електоратот речиси пет години. А Маск дури и лидерот на екстремно десничарската Реформска партија Најџел Фараж, таткото на „Брегзит“ и пријател на Трамп, сега Маск го смета за недоволно радикален, откако рече дека не се согласува со поддршката на сопственикот Икс за затворениот антимуслимански крајнодесничарски активист Томи Робинсон.

Стармер се чувствуваше принуден да проговори откако Маск го искористи Икс за да го обвини дека е соучесник во акциите на бандите во историскиот скандал со злоупотреба на деца што тој го водел додека бил шеф на јавното обвинителство. Во други искривувања на вистината, Маск исто така тврдеше дека Џес Филипс, министер за заштита на владата, е „чисто зло“ и „зло суштество“.

Стармер предупреди дека „оние кои шират лаги и дезинформации, колку што е можно подалеку и пошироко – не ги интересираат жртвите, тие се заинтересирани за себе“. Тој додаде: „Кога отровот на крајната десница води до сериозни закани за Џес Филипс и другите, тогаш во мојата книга, линијата е помината“.

И покрај остриот тон на Стармер, пресметката со Маск е несакана турбуленција за еден премиер, кој, како и сите други светски лидери, се обидува да изгради односи со Трамп за да ја поштеди својата нација од најлошите последици на новата надворешна политика на САД изградена на изградена на принудата на американската моќ и на пријателите и на непријателите.

Но, трансатлантскиот бес наскоро може да стане проблем и за Трамп.

И покрај неговите трансакциски инстинкти и желбата да ги заплаши другите лидери, на Трамп можеби ќе му треба помош од американските сојузници еден ден, а лудорите на Маск им го отежнуваат сместувањето на идниот американски претседател кој веќе е длабоко непопуларен во многу од нивните нации.

Ед Дејви, лидерот на либерал-демократите, партијата која е трета по бројот на пратеници во Британија, во понеделникот ја одрази таа антипатија кон Трамп. „На луѓето им е доста од Елон Маск да се меша во демократијата на нашата земја, кога очигледно не знае ништо за Британија“, рече Дејви иронично, на Икс. „Треба да се повика американскиот амбасадор и да се запраша зошто наредниот американски функционер сугерира дека владата во Британија треба да биде соборена“.

Интервенциите на Маск исто така може да предизвикаат проблеми на државно ниво. Тие веќе изгледаат како главоболка за поконвенционалните функционери за надворешна политика на САД, вклучувајќи го Марко Рубио, сенаторот од Флорида кого Трамп го избра да служи како државен секретар и пратеникот од Флорида, Мајкл Волц, неговиот избор за советник за национална безбедност.

„Мислам дека многу брзо ќе стане многу збунувачки. Не им завидувам на дипломатите од кариера во Стејт департментот, кои сигурно ќе имаат полни раце работа обидувајќи се да сфатат чија агенда спроведуваат“, рече Горман.

Очигледните конфликти меѓу американската политика и деловните интереси на Маск претставуваат уште една компликација. Тој веќе одговараше на повиците меѓу Трамп и светските лидери како украинскиот претседател Володимир Зеленски, чии сили го користат интернет системот Старлинк на Маск за поддршка на војната против Русија.

Масовното комерцијално изложување на Маск во Кина, исто така, може многу да влијае на пристапот на Трамп и може да се судри со јастрепските инстинкти на Волц и Рубио, кои треба да бидат дел од најантипекиншкиот кабинет во модерната американска историја.

Во првиот мандат на Трамп, кога тој ја креираше надворешната политика преку твит, Америка стана сила за глобално нарушување. Истакнатата улога на Маск во неговата втора администрација може да направи тие четири години да изгледаат стабилни во споредба со наредните. (Си-Ен-Ен)