Сашо Клековски, лекар по образование, во македонската јавност е меѓу првите асоцијации за една од најстарите невладини организации во земјава и воопшто за македонскиот невладин сектор.Тој е еден од најглас­ните активисти во земјава, кој за дваесетина година успеа на сите маке­донски влади директно или индиректно да им наметне идеи, кои подоцна беа преточени во законски решенија. Некогашниот студентски лидер од времето на социјализмот одбива да ги прифати пофалбите дека е еден од творците на граѓанскиот активизам во независна Македонија.
Иако веќе не сте на чело на Македонскиот центар за меѓународна со­ работка (МЦМС), една од најстарите граѓански организации во земја­ ва, како ја оценувате Вашата дводецениската активност во граѓан­ скиот сектор и активноста на МЦМС, воопшто?
Клековски: Работите не почнуваат и не завршуваат со нас. МЦМС не е една од најстарите граѓански организации бидејќи граѓанското општество во Македонија не почнува со независноста, туку тоа е подлабоко вкоре­ нето во македонската историја, во периодот на преродбата и понатаму, дури и во државниот социјализам. Секако, со независноста граѓанското општество почна еден нов циклус на развој и МЦМС е значен дел од со­ временото граѓанско општество.
Граѓанскиот сектор во Македонија има значителни постигнувања. Најдо­бар доказ за тоа е што во 2013 година довербата кон граѓанските орга­низации е на највисоко ниво, со 59,3 проценти, и е во постојан пораст од 2006 година, кога изнесувала 33,1 проценти. Една половина од граѓаните можат да наведат примери за успешни граѓански организации, како МОСТ, „Меѓаши“, „Ел Хилал“, СОС Детско село, „Хабитат“, „Полио плус“, АДИ, Хелсиншки комитет, НСИОМ, СЗПМ, СОЖМ. Секако, може и кри­ тички да се погледне на состојбите, но и при критиката мора да бидеме реални и да се споредуваме со регионот. Со секој четврти граѓанин вклу­ чен во граѓанска организација, Македонија има солидни резултати во споредба со која било земја од Балканот, но, секако, има помалку постигнувања од земји во Северна Европа, каде што девет од десет граѓани се вклучени во граѓански организации.
Кога сфативте дека невладиниот сектор може да биде силен коре­ктор на власта?
Клековски: Моето искуство со граѓанскиот сектор почнува пред независ­носта, во 1988 година, во Сојузот на студенти по медицина на Македони­ја, потоа во Сојузот на студенти при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ и продолжува во Македонскиот центар за меѓународна соработка, кој ми­натиот месец одбележи 20 години, а паралелно со МЦМС почнав или учествував во основањето на Македонската развојна фондација за прет­пријатија (МРФП), која во 2013 година одбележи 15 години од основање­то, Балканската мрежа за развој на граѓанското општество итн. Ова на­бројување не е за да набројам функции, туку да наведам организации што имаа, имаат и ќе имаат големи постигнувања. Најголем успех е кога следната генерација ќе успее и ќе ја надмине претходната. Затоа ме ра­дува што МЦМС, МРФП и други организации се успешни и по моето пов­лекување.
Во една од последните анкети на МЦМС и на Институтот за демокра­тија во која се мери перцепцијата на македонските граѓани кон сосе­дите, се покажа дека Македонците како најблиски ги чувствуваат Ср­бите, а етничките Албанци – Албанците од регионот. Но, интересен е податокот што огромен процент кај Македонците и кај Албанците ги сметаат Грците за најнепријателски сосед.
Клековски: Не станува збор за пријателство со народите, туку со држа­вите. И да, Србија се перцепира како најблиска меѓу етничките Македон­ци, а Албанија меѓу етничките Албанци. Тоа е засновано на најдобрите лични искуства, како и на познавање на историјата и на културата, но, се­како, и на вештината на водење на меѓудржавните односи. Властите во Србија, со исклучок на епизоди како Шешељ или Вук Драшковиќ, не ги наметнуваат отворените прашања како црквата, и ги релативизираат.
За разлика од Бугарија, која односите ги поврза со договор за добрососедс­тво или, пак, демонстрира блискост со Атина, па Бугарија како најприја­телска ја доживуваат петпати помалку граѓани од тие што имаат најдо­бри лични искуства со Бугарија. Четири од пет граѓани ја сметаат Грција за најнепријателски сосед, што е исклучително висока хомогеност на ста­вовите. Колку е добра хомогеноста во опстојувањето, толку е и лоша би­дејќи ќе го отежнува договорот со Грција.
Има ли надеж дека идните генерации ќе живеат со помали предра­суди?
Клековски: Надеж секогаш постои, но надежта не е доволна. Ќе има по­малку предрасуди ако постојат политика и активности во образованието и во медиумите и во други подрачја, кои ќе овозможат запознавање со другиот. Клучен непријател на тоа е етноцентризмот на политичките пар­тии за свои теснопартиски интереси.
Своевремено МСМС работеше интензивно и сѐ уште е активен на меѓурелигиски дијалог. Сметате ли дека разликите меѓу радикални­те христијански и исламски активисти може да ја втурнат Македони­ја во сериозна криза?
Клековски: Религијата била потиснувана и маргинализирана со децении и нејзиното враќање во општествените текови се доживува драматично од поединци. Нема ништо радикално во јавното практикување на религи­јата. Одреден простор пополнуваат и недомашни разбирања на религија­та, без разлика дали се конзервативните православни кругови од Света Гора, или радикалните сунитски движења од арапскиот свет.
Дали тие движења можат да ја втурнат Македонија во сериозна криза не зависи од тие радикални активисти, туку од нас. Верските институции треба што по­добро да се интегрираат во општеството за да се намали странското влијание. Јавен интерес е домашното христијанско и исламско верско образование што подобро да се интегрира во јавното образование, од­носно да се обезбеди јавно финансирање подеднакви услови на верски­те училишта и факултети за да се спречи странското влијание, кое доаѓа со странските финансии.
Целото интервју можете да го прочитате на Република.Тој е еден од најглас­ните активисти во земјава, кој за дваесетина година успеа на сите маке­донски влади директно или индиректно да им нам