Рускиот претседател Владимир Путин потпиша указ за усвојување на ажурирана верзија на нуклеарната доктрина, насловена Основи на државната политика во областа на нуклеарното одвраќање. Потпишувањето на доктрината, која вели дека секој масовен воздушен напад против Русија може да предизвика нуклеарен одговор, ја одразува подготвеноста на Путин да се закани со употреба на нуклеарен арсенал за да го принуди Западот да се повлече додека Москва полека ја напредува својата офанзива во Украина. Потпишувањето на овој декрет доведе многумина да се запрашаат колку нуклеарно оружје всушност има Русија и каде се наоѓа.
Точниот број на нуклеарни боеви глави во Русија е државна тајна, па проценката се базира на шпекулации. Она што е сигурно е дека рускиот нуклеарен арсенал е еден од најмоќните во светот, со околу 5.580 нуклеарни боеви глави, според податоците на Федерацијата на американските научници од 2024 година.
Од оваа бројка, околу 1.600 се активно распоредени за стратешки цели. Во споредба со САД, кои имаат 5.428 боеви глави, Русија го зголемува својот нуклеарен арсенал, додека американскиот се намалува. Русија ги распоредува своите нуклеарни капацитети во шест главни ракетни бази, неколку поморски бази и стратешки воздушни бази, вклучувајќи ги и оние во Козелск, Татишчев, Ужур и други локации. Покрај тоа, Русија оперира со 12 балистички подморници на нуклеарен погон, од кои најновите се од класата Бореј.
Едно од најновите достигнувања на руската војска е интерконтиненталната балистичка ракета РС-28 Сармат, позната и како „Сатана 2“. Овој проектил, кој е во развој од 2009 година, може да носи до 15 полесни боеви глави или комбинација од боеви глави и контрамерки дизајнирани да навлезат во одбранбените системи. Тоа беше оценето како одговор на американскиот концепт за брз глобален удар.
Посебно внимание е подводното оружје наречено Статус-6 или „Кањон“, кое е дизајнирано да предизвика огромен радиоактивен бран висок до 500 метри, кој би ги загадил широките крајбрежни области на непријателот. Способно да патува на големи длабочини и брзини, ова торпедо е дизајнирано како последно средство за одвраќање и опремено со технологија против откривање.
За време на обраќањето во 2018 година, претседателот Владимир Путин ги претстави новите класи на нуклеарно оружје, вклучувајќи го хиперсоничниот едрилица Авангард, кој патува 20 пати побрзо од звукот и може да изведува остри маневри, што го прави имун на противракетните системи. Тој ја претстави и ракетата со долг дострел 9M730 Burevestnik и нагласи дека Русија ги подобрува своите нуклеарни капацитети за да ја обезбеди својата воена и стратешка надмоќ.
Руската нуклеарна доктрина, усвоена во 2010 година, предвидува употреба на нуклеарно оружје како одговор на напад со оружје за масовно уништување или во случај на агресија со конвенционално оружје што го загрозува опстанокот на државата. Експертите веруваат дека Русија ќе примени стратегија на „ескалација заради деескалација“, користејќи ограничен нуклеарен удар за да ги принуди противниците да преговараат.
Сите овие активности укажуваат на тоа дека Русија не само што го модернизира својот арсенал, туку и развива ново оружје за одбрана и одвраќање, додека стратешки настојува да ја задржи доминацијата во нуклеарната рамнотежа на силите.
Историја на нуклеарната програма
По Втората светска војна, Советскиот Сојуз разви нуклеарно оружје како одговор на американскиот арсенал. Во екот на Студената војна, Советскиот Сојуз имаше околу 45.000 нуклеарни боеви глави, што го прави најголемиот арсенал во светот. По распадот на СССР во 1991 година, нуклеарните боеви глави останаа распоредени во Белорусија, Украина и Казахстан. Меѓутоа, во согласност со Лисабонскиот протокол и договорите од 1995 година, сите тие беа префрлени на Русија, со што таа стана единствен наследник на советскиот нуклеарен потенцијал.
Русија ја прошири нуклеарната технологија за време на Студената војна, вклучувајќи ја и поддршката на кинеската нуклеарна програма. Денес, Москва соработува со земји како Иран и Индија, обезбедувајќи технологија и обука. Исто така, Русија го користи своето знаење за комерцијални цели, продавајќи нуклеарна технологија на африканските земји во развој.
Сепак, постојат и контроверзии. На пример, во 1997 година, поранешниот секретар на Советот за безбедност Александар Лебед тврдеше дека 100 „куфер бомби“ исчезнале од советскиот арсенал. Руските власти ги негираа тврдењата, велејќи дека сите системи се под строга контрола.
Силата и ризиците на руската нуклеарна програма
Нуклеарниот арсенал на Русија останува централен столб на глобалната безбедносна политика. Со стратешки бази, модерни подморници, хиперсонични и подводни технологии, Русија обезбедува доминантна улога во меѓународните односи. Сепак, историските контроверзии и предизвиците за управување со огромен арсенал укажуваат на потребата за понатамошна контрола и дијалог во нуклеарната сфера.
Фото: Shutterstock
