Агентите на Озна од ослободувањето на Белград до крајот на 1944 година, извршиле ликвидации на десетици илјадници српски граѓани без судење, валидни докази и сведоци, по налог на револуцијата. Наследниците на Озна – тајната полиција УДБА, ДБ, БИА и денеска имаат некои траги од “познатите славни времиња” во нивната војна со непријателот во огледалото на нацијата. Србите се светски шампиони во многу дисциплини, но своето совршенство, со кое навистина може да се наречт небесен народ, стигна во моментот кога тие го направија механизамот за ликвидација, тортура, за производство на совршен страв и омраза. Ова “совршенство” во почетокот беше наречено Озна, потоа тајна полиција УДБА, ДБ и БИА денес. Формирана е на 13 мај 1944 година во Дрвар, каде беше врамена во речиси христијанската идеја за “ОЗНА”. Од оваа мимикрија е роден ѕвер, идејата на Јосип Броз, креативна рака во развојот и пракса која го носи ракописот на Србинот Александар Ранковиќ.
Ова не е приказна за тоа како се создаде паролата “Озна све дозна”, но минијатурна ретроспектива на индустријата на смртта, како е создадена, кои методи се користеле, и на крајот – некои ментални и психосоматски траги оставени врз Србите во нивното генетско наследство.
“Како и во тајната полиција на Советскиот Сојуз, таа беше изваден меч на револуцијата, револуционерен и најборбен орган за водење на големите достигнувања на нашата револуција”. Историчарот Срѓан Цветковиќ, кој го посвети својот научен опус токму на репресија на комунистичкиот режим во текот и по Втората светска војна, за “Експрес”, вели дека Озна, од настанувањето на 13 мај 1944 година, основана е како политичка полиција, методолошки по Советскиот модел, водени од еден центар и организирана единствено за цела Југославија. Долго време имаше седиште во денешната зграда на Танјуг на Обилиќев венец. Озна водела со терор и бројот егзекутирани без судење во однос на другите земји во Европа.
– Насилството не било резултат на инциденти или вонредна состојба, но дел од одбапред подготвен план и се претвори во траен, целосен и совршен репресивен систем кој доминираше сеприсутната тајна служба со поддршка на полицијата, војската и, се разбира, обвинителството и судовите, кои, како во сталинистичкиот систем, се составен дел на властите. Тајната полиција беше ‘рбетот на репресивниот апарат. Целта беше да се воспостави диктатура на еден човек, една идеологија и една партија – комунистите. Озна беше составена од луѓе од различни социјални слоеви, или православни комунисти, кои биле активирани во корист на партијата уште пред војната. Тие беа обучени и беа сериозно подготвени за идната работа. Тие требаше да бидат конспиративни и да извршуваат нарачки без да размислуваат премногу”.
И покрај тоа што е во овој регион имаше повеќе граѓански војни, беше потребно да се создаде уникатна и моќна организација која ќе управува со емиграцијата и политичката интелигенција во странство и во окупираната територија, служба за контраразузнавање во партизанските единици. Озна за Србија е формирана во Вис во јуни 1944 година, додека партизанските сили не се пробија подлабоко во Србија. На челото беше назначен Слободан Пенезиќ Крцун, а веќе од крајот на 1944 година Озна ја имаше низ цела Србија. Степенот до кој оваа мрежа сериозно ја сфати својата работа покажува дека 364 вработени до крајот на 1947 година составиле досија за 47.534 лица. На пример, во Босна имало околу 15.000, а Црна Гора се само 6.000 осомничени. Кадровскиот потенцијал на Озна, цитиран од Цветковиќ во својата книга “Помеѓу српот и чекичот”, бил внимателно одбран меѓу најправоверните борци и бескомпромисни комунисти. Девиза била “кој не може да убие непријател, не може да биде вистински комунист”.
Од основањето, патот и принципите на работа, беа преземени од советската служба НКВД, која го има клучното влијание. Офицерите на Озна биле образовани на Академиите за НКВД и Коминтерната во Москва, а потоа ги обучувале помладите колеги во Србија на кои им ги пренесуваат искуства од СССР. Речиси секое утврдување има офицер на НКВД во неговиот состав. Тие не се мешале многу во работата на Озна, бидејќи беа одговорни за руските затвореници и советските граѓани кои беа во Белград. Сепак, некои поранешни припадници на југословенската тајна полиција сведочат дека “главните непријатели” биле фаќани од НКВД, додека помалите риби биле оставени за Озна. По освојувањето на градовите, Озна ја заземала затворска зграда или поголема куќа и таму го отворала седиштето. Често, според претходно направени списоци, веднаш почнуват апсењата, тортури со мачење, тајно следење, и егзекуција. Се случило многупати пресудите подоцна биле фабрикувани, по егзекуцијата. За разлика од другите тајни служби во комунизмот во Европа, “Озна” внимателно водела евиденција за жртвите, со цел подоцна да ги следи членовите на семејството и потомците. Овие документи се познати денес на јавноста, но интересно е што архивата на БИА останува достапна само на историчарите, но не и за новинарите.
Праксата одела вака: По пријава на граѓанин, што може да се заснова само на гласини, агенти на Озна ги апсат осомничените, ги испрашуваат и прават нивна евиденција (запис). Во Белград, на пример, со сите листи на картичка, и еднаш на ден (еднаш-два пати) се одело во улицата Маглајска (Дедиње), каде што биле луѓето во главниот штаб кои ги прегледуваат листите со осомничените лица. Перото (пенкалото) најчесто пишувало два збора: “Бањица” или “стрелање” (главно второто, ако станува збор за униформирани лица или именувани како “изразен непријател”). Било речиси невозможно да се отстрани лице од листата на луѓе сместени во категорија С и наменети за стрелање. Особено точна евиденција се водела на претставници на државните органи: земјоделците, надзорниците, градоначалници, полицајци и други од бирократски апарат. Лица кои биле во притвор, најчесто биле подложени на различни форми на тортура, мачење и силување, најмногу неверојатни злосторствата како влечење нокти, осакатување на полови органи, тепање … Ликвидациите биле правени според претходно подготвен и добро дизајниран план. Директивите од врвот биле прецизни. Најголемата тајност и бескомпромисна вештина се барало за “реакционерите и соработниците, како и нивните приврзаници”.
Еден од најзначајните методи преземен во СССР бил “покритие” – на 10 луѓе доаѓа по еден комесар, во секој оддел на министерства и институции или згради, треба да се инсталира агент. Надзорниците на зграда имале задача да ги контролираат станари и посетителите за Озна. Непроверен и несигурен човек не може да добие работа. Во еден документ, Озна пишува: “Треба да се има на ум дека на агентите не можат да знаат еден за друг, и да работат на исто за да се покажат како конструктивни. Никој не смее да знае за никого. Дозволете ми да ве потсетам уште еднаш дека ова важи за сите оние кои се во вашата единица. Имајте го ова на ум, бидејќи ако не го следите ова, вие ќе бидете лично одговорни … “
По краток престој во притвор (обично неколку дена или недели), каде што затворениците се често врзани со телефонска жица и обично само во долна облека беа земени во групи од 15 до 30 на губилиштето. Евидентирани се случаи на ликвидација на лица воени затвореници, кои биле директно од болница однесени на стрелање (Власотинце, Ваљево, Белград …). Во лудилото од чистење во Србија од септември 1944 година до март 1945 г. без судење биле егзекутирани десетици илјади луѓе, а сличен број починале како резултат на нечовечко однесување во логорите и затворите. Повеќе од 59.000 луѓе биле убиени на повеќе од 211 локации евидентирани во регистарот на жртви на различни начини ликвидирани во тоа време. Овој број не е конечен бидејќи недостасуваат добар дел од податоците и документацијата. Како по правило, среде ноќ до утрото биле застрелани најголем дел од лицата, на локации во предградијата на градови, во касарни, на бреговите на реки …
Само во текот на ноќта на 31 октомври 1944 година на локација Лапотинце во близина на Лесковац егзекутирани се 81 лице. Одредот за стрелање се состои од 15 до 30 КНОЈ војници, од кои сите имале куршум во цевката. Цветковиќ истакнува дека ова е направено заради заплашување и дополнителни срам не само на стреланите, но исто така и на нивните семејства. Според сталинистичката “салама техника”, биле вклучени не само “непријатели”, туку и сите оние кои имале каква било поврзаност со нив.
Поради беззаконието во работата на Озна и безочните ликвидации, Ранковиќ, а потоа и Крцун на 25 декември 1944 година повикаа да се престане со убивање на обвинетите без судење. Според структурата врз основа на досега обработените материјали, може да се каже дека особено во Србија повеќе отколку во Словенија и во другите делови на Југославија, поголем удел во настраданите имаат цивилите.
Во вториот бран од 1946-1948. на мета на веќе формираната УДБА биле сопатниците на револуцијата, главно социјалисти и лево ориентирани земјоделци, уапсени и осудени во голема мера под обвинение дека се шпиони на западните сили за време на разгорувањето на Студената војна.
Конечно, во третиот бран репресија 1948-1953, а и подоцна биле убиени “отпадници” од партијата по текот на конфликтот со својот поранешен идол на сите комунисти Ј В. Сталин. Во пролетта 1948 година, и тоа по екскомуникација на југословенскиот државен врв со СССР, националниот и идеолошки конфликт доведе до фактот да бидат уапсени и мачени сите оние кои се обвинети дека се двоумат или кои продолжиле да веруваат во Сталин, до неодамна неприкосновен лидер во кој се заколна и Јосип Броз Тито. Обвиненијата биле подигани под невидена тортура, имало многу лажни признанија само за да се спасат луѓето кои веќе не можеле да ја издржат бруталната тортура. Најтрагичната приказна не е во самиот број, туку во формите на нечовечка тортура, со цел да се промени размислувањето. Иследниците барале од обвинетите да ги кодошат своите јатаци, но исто така и оние кои знаеја за тоа и не ги пријавиле.
