Развојот на беспилотни летала во војната во Украина го забрза долгоочекуваниот технолошки тренд кој наскоро би можел да ги донесе првите целосно автономни борбени роботи на бојното поле, воведувајќи нова ера во историјата на војувањето.
Колку подолго трае војната во Украина, толку е поголема веројатноста дека беспилотните летала ќе се користат за независно идентификување, избирање и напад на цели, без помош од луѓе, велат воените аналитичари, воените експерти и истражувачите на вештачката интелигенција (ВИ).
Тоа би донело исто толку длабока револуција во воената технологија како и воведувањето на митралезот.
Украина веќе има полуавтономни беспилотни летала и оружје против дронови опремени со вештачка интелигенција. Русија исто така тврди дека поседува оружје со вештачка интелигенција, иако овие тврдења не се докажани. Но, нема потврдени случаи на Русија да воведе роботи кои би убиле целосно независно.
Експертите велат дека можеби е прашање на време кога Русија или Украина, или и двете, ќе ги испратат во битка.
„Многу земји ја развиваат таа технологија“, вели Захари Каленборн, аналитичар за иновации на оружје на Универзитетот Џорџ Мејсон. „Очигледно не е толку тешко.
Чувството на неизбежност се шири кај активистите кои со години се обидуваат да забранат беспилотни летала убијци, но сега чувствуваат дека мора да се задоволат со обидот да спречат такво оружје да се користи во напад.
Украинскиот министер за дигитална трансформација, Михаило Федоров, се согласува дека целосно автономните беспилотни летала убијци се „логичниот и неизбежен следен чекор“ во развојот на оружјето. Тој рече дека Украина има „многу истражување и развој во таа насока“.
„Мислам дека во следните шест месеци има голем потенцијал тоа да се случи“, изјави Федоров неодамна за Асошиетед прес.
Украинскиот потполковник Јарослав Хончар, ко-основач на непрофитната организација за иновации за борбени беспилотни летала Аеророзвидка, во неодамнешното интервју недалеку од фронтот рече дека луѓето како борци едноставно не можат да обработуваат информации и да донесуваат одлуки толку брзо колку што можат машините.
Воените лидери на Украина во моментов забрануваат употреба на целосно независно смртоносно оружје, но тоа може да се промени, рече тој.
„Сè уште не сме ја преминале таа граница – велам „сè уште“ затоа што не знам што ќе се случи“, рече Хончар, чија група беше на чело на иновациите со беспилотни летала во Украина, претворајќи ги евтините комерцијални дронови во смртоносно оружје.
Русија би можела да добие автономна вештачка интелигенција од Иран или од друго место. Беспилотните летала со долг дострел кои експлодираат на целта – „Шахид-136“ (Шахед) обезбедени од Иран, ги осакатија украинските електрани и го тероризираа населението, но тие не се особено паметни. Иран има и други беспилотни летала во својот арсенал што ги развива и за кои вели дека имаат вештачка интелигенција.
Без многу проблеми, Украина би можела да ги направи своите полуавтономни вооружени дронови целосно независни за подобро да се спротивстави на заглавувањето на бојното поле, велат нивните западни производители.
Оние без екипаж се „Switchblade 600“ (Switchblade) произведени во САД и полскиот „Warmate“ (Warmate), кои во моментов бараат од лицето да избира цели со помош на видео пренос од камерите на дронови. Потоа вештачката интелигенција ја завршува работата.
Беспилотните летала, технички познати како „муниција на чекање“, можат да лебдат неколку минути над целта, чекајќи проектилот да постигне целосен удар.
„Технологијата за постигнување целосно автономна мисија со Switchblade во голема мера постои денес“, рече Вахид Наваби, извршен директор на AeroVironment, неговиот производител. За тоа ќе биде потребна промена на политиката: отстранување на човекот од кругот на одлучување, што според него ќе се случи за три години.
Користејќи каталогизирани слики, беспилотните летала веќе можат да препознаваат цели како што се оклопни возила. Но, постои несогласување околу тоа дали технологијата е доволно сигурна за да се осигура дека машините нема да погрешат и да не убиваат цивили.
Агенцијата АП ги праша министерствата за одбрана на Украина и Русија дали користеле автономно оружје во нападот и дали би се согласиле да не го користат доколку другата страна се согласи на тоа. Никој не одговори.
Но, ако некоја од овие две страни изврши напад со целосни способности за вештачка интелигенција, тоа можеби нема да биде прв.
Во минатогодишниот извештај на ОН, без дефинитивен заклучок, беше предложено дека роботите убијци дебитирале во либиската граѓанска војна во 2020 година, кога беспилотните летала Каргу-2 од турско производство убија неодреден број борци во целосно автоматски режим.
Портпаролот на STM, производителот, рече дека извештајот на ОН се заснова на „шпекулативни, непроверени“ информации и „не треба да се сфаќа сериозно“. Тој за АП изјави дека „Каргу-2“ не може да ја нападне целта додека операторот не и каже да го стори тоа.
Целосно автономната вештачка интелигенција веќе помага во одбраната на Украина. Fortem Technologies, со седиште во Јута, САД, ја снабди украинската војска со системи за лов на беспилотни летала кои комбинираат мали радари и беспилотни летала, обата напојувани со вештачка интелигенција. Радарите се дизајнирани да ги идентификуваат непријателските беспилотни летала, кои потоа другите дронови ги оневозможуваат со гаѓање мрежи кон нив – сето тоа без човечка помош.
Бројот на дронови со вештачка интелигенција продолжува да расте. Израел ги извезува со децении. Неговиот радарски „Харпи“ може да лебди над противвоздушен радар до девет часа чекајќи да се активира.
Други примери се кинескиот вооружен хеликоптер без екипаж „Blowfish-3“. Русија работи на нуклеарен подводен дрон со вештачка интелигенција наречен „Посејдон“. Холанѓаните во моментов тестираат земјен робот со митралез калибар 0,50.
Хончар верува дека Русија, чии напади врз украинските цивили покажаа малку почит кон меѓународното право, до сега би користела автономни беспилотни летала убијци доколку Кремљ ги имаше.
„Мислам дека тие не би имале никакви скрупули“, се согласи Адам Бартосиевич, потпретседател на VB Group, која го произведува „Warmate“.
ВИ е приоритет за Русија. Во 2017 година, претседателот Владимир Путин рече дека кој и да доминира со таа технологија ќе владее со светот. Во говорот на 21 декември 2022 година, тој изрази уверување во способноста на руската индустрија за оружје да вгради вештачка интелигенција во воените машини, нагласувајќи дека „најефикасните системи за оружје се оние што работат брзо и практично во автоматски режим“.
Руските власти веќе тврдат дека нивниот дрон Лансет може да работи целосно независно.
„Нема да биде лесно да се знае дали и кога Русија ќе ја премине таа линија“, рече Грегори Ален, поранешен директор за стратегија и политика во Заедничкиот центар за вештачка интелигенција на Пентагон.
Префрлањето на дронот од далечински управувач на целосна автономија можеби не е забележливо. Беспилотните летала кои можат да работат во двата режима досега имаат подобри резултати кога се управувани од човек, рече Ален.
Таа технологија не е особено комплицирана, вели професорот на Универзитетот Калифорнија-Беркли, Стјуарт Расел, врвен истражувач на вештачка интелигенција. Во средината на 2010-тите, колегите што ги анкетираше се согласија дека за само еден семестар, дипломираните студенти можат да произведат автономен дрон „способен да пронајде и убие поединец, да речеме, во зграда“, рече тој.
Напорите за поставување меѓународни правила за воените беспилотни летала досега беа неуспешни. Девет години неформални разговори на Обединетите нации во Женева постигнаа мал напредок, а големите сили, вклучувајќи ги САД и Русија, се спротивставија на забраната. Последната седница, во декември, заврши без да се закаже следната.
Креаторите на политиката во Вашингтон велат дека нема да се согласат на забрана бидејќи на ривалите кои развиваат беспилотни летала не може да им се верува дека ќе ги користат етички.
Тоби Волш, австралиски професор кој, како Расел, води кампања против роботите убијци, се надева дека ќе постигне консензус за некои ограничувања, вклучително и забрана за системи кои користат препознавање на лица и други податоци за да идентификуваат или нападнат поединци или одредени категории луѓе.
„Ако не бидеме внимателни, роботите убијци ќе се шират многу полесно отколку нуклеарното оружје“, вели Волш, автор на „Машините што се однесуваат лошо“. „Ако можете да натерате робот да убие едно лице, можете да го натерате да убие илјада“, предупреди тој.
Научниците исто така се загрижени дека терористите ќе го модифицираат оружјето со вештачка интелигенција. Во едно застрашувачко сценарио, американската војска троши стотици милиони долари пишувајќи програми за управување со беспилотни летала убијци. Кога програмата е украдена и копирана, терористите го добиваат истото оружје.
До денес, Пентагон нема јасно дефинирано „автономно оружје“, ниту одобри ниту едно такво оружје за употреба од страна на американските војници, рече Ален, поранешен функционер на Министерството за одбрана. Секој предложен систем мора да биде одобрен од претседателот на Здружениот Генералштаб и двајца потсекретари.
Тоа не го спречува развојот на оружјето ширум САД. Во тек се проекти во Агенцијата за напредни истражувачки проекти за одбрана, воени лаборатории, академски институции и во приватниот сектор.
Пентагон се фокусираше на користење на вештачка интелигенција за да ја зголеми моќта на човечките воини. Воздухопловните сили ги проучуваат начините за спарување на пилотите со дронови под придружба на авиони. Зачетникот на идејата, поранешниот заменик-секретар за одбрана Роберт О. Ворк, во извештај минатиот месец рече дека „би било лудо да не се оди на автономен систем“ штом системите со вештачка интелигенција ќе ги надминат луѓето, „праг“ што тој рече дека бил надминат во 2015 година. , кога компјутерската визија го надмина човечкиот вид.
Луѓето се веќе потиснати во некои одбранбени системи. Израелскиот ракетен штит „Железна купола“ е „овластен“ автоматски да отвора оган, иако се вели дека е надгледуван од лице кое може да интервенира доколку системот излезе од целта.
Повеќе земји и секоја гранка на американската војска развиваат беспилотни летала кои можат да напаѓаат во смртоносни синхронизирани роеви, вели Каленборн, истражувач во Џорџ Мејсон.
Но, дали идните војни ќе станат „борба до последен дрон“? Ова го предвидел Путин во телевизиско интервју со студенти по машинство во 2017 година:
„Кога беспилотните летала на едната земја ги уништуваат беспилотните летала на другата, таа нема да има друг избор освен да се предаде“, рече рускиот претседател.
