Западниот модел на воспитување се заснова на фактот дека мајката или родителите се клучните луѓе за развојот на детето. Но, животната реалност на многу семејства не одговара на таа претпоставка.
Односот помеѓу детето и мајката се смета за посебна основа во развојот на човекот, бидејќи помага да се создаде основна доверба во околината. И двајцата родители, се разбира, можат да создадат посебна врска со своето дете. Но, особено сликата на грижлива мајка и блиската врска помеѓу мајката и детето што произлегува од неа се врежани во колективната свест на Запад.
Врска во раното детство
Сигурно има мајки кои не се грижат и не секој има добар однос со мајка си, но генерално мајката важи за личност која го штити детето од самиот почеток, од првиот физички контакт, таканаречено „врзување“, веднаш по раѓањето. Посебно мајката ги чувствува потребите на детето, таму наоѓа утеха, тоа е сигурно. „Мајката е единственото суштество на светот кое веќе те сака пред да те запознае“, рекол швајцарскиот просветител Јохан Хајнрих Песталоци кон крајот на 18 век.
Овој метод на воспитување, во кој мајката е пред сè најважната личност за која е приврзано детето и која се грижи за сите потреби на детето, потекнува од теоријата на приврзаност. Оваа теорија ја разви британскиот психоаналитичар и детски психијатар Џон Боулби. Особено на Запад, оваа теорија се смета за златен стандард на методот на образование.
Боулби систематски ги истражувал сираците кои имале пречки во развојот поради одвојувањето од нивните мајки. Помеѓу бројните ученици со упадливо однесување и млади крадци, открил дека врската со мајка му била рано прекината. Во својата книга „Приврзаност – Анализа на односот мајка-дете“, објавена во 1969 година, тој се занимава не само со нарушувањата, туку и со позитивните фактори на односот мајка-дете.
Утеха кај луѓето за кои сме приврзани
Според теоријата на приврзаност, личноста за која е приврзано детето е личноста која детето ја бара, на пример, кога ќе падне од лулашка или за која детето плаче особено во случај на разделба, вели психијатарот за деца и адолесценти Карл-Хајнц Бриш. Тој е застапник на теоријата на приврзаност. Таквата блиска врска трае околу една година, вели професор на Медицинскиот факултет Парацелзус во Салцбург.
Според тоа, приврзаноста кон ова значи долгорочна емоционална врска со одредена личност, која не може да се замени по волја. Детето ја бара нејзината блискост и помош кога чувствува болка, страв или тага и не може сама да се справи со тоа.
Меѓу карактеристиките на личноста за која е приврзано детето е и чувствителниот карактер, кој реагира на детските емоции, вели Бриш. Не е доволно само да поминувате време заедно. Само тој што се грижи за него може да го утеши расплаканото дете. Дури тогаш лицето за кое е приврзано детето постапува според неговите потреби.
Дали теоријата на приврзаност е секогаш валидна?
Хајди Келер, психолог од Хебрејскиот универзитет во Ерусалим, во својата книга „Митот за теоријата на приврзаност“ го критикува мислењето на Западот дека теоријата на приврзаност секогаш треба да важи.
Во многу култури, не е вообичаено за детето да се грижат само родителите – роднините, бабите и дедовците, браќата и сестрите и соседите играат голема улога во воспитувањето. Во многу култури, доенчињата и малите деца се згрижени од групи поврзани со роднински и други врски, вели Келер. Како професор по психологија, таа поминала децении истражувајќи како децата растат во различни култури. Како резултат на тоа, таа живеела во африканските земји, Индија, Јужна Америка, САД, Европа и Блискиот Исток. Во големите градови и оддалечените села.
Клучно за емоционално здрав развој е детето да добие доволно љубов и внимание од личноста за која е приврзано. И не мора секогаш тоа да биде мајката или родителите. Контактот со други луѓе е многу важен за да се развијат социјални вештини. Децата само профитираат од тоа, вели Келер.
Дополнително, постојаната достапност и потребата постојано да се задоволуваат детските желби може да предизвикаат некои жени да се исцрпат или „прегорат“, вели Келер. Затоа што, на крајот, мајката обично останува сама, често и без таткото на детето.
Резултати од долгорочна студија
Келер укажува на долгорочните студии на американските психолози Еми Вернер и Рут Смит кои следеле стотици деца 40 години, сите родени во 1955 година на островот Кауаи.
Една третина од децата пораснале во тешки семејни односи или во сиромаштија. Но, и покрај ова, овие деца успешно се развија дури и без видно однесување. Причината, според студијата, е тоа што овие деца биле приврзани за своите врсници, соседи, наставници или посвоители, а не за нивната мајка или татко.
Приврзаноста нема врска со сродство
„При изборот на родителите, човек не може да биде доволно внимателен“, напиша иронично психологот Пол Ватцлавик, бидејќи многу ментални болести имаат своја причина во раното детство и кај луѓето за кои се приврзани децата. Не мора секогаш да биде мајката или таткото.
Психијатарот за деца и млади Карл-Хајнц Бриш потврдува дека децата си поставуваат приоритети и најчесто имаат една или две лица за кои се приврзани.
„Децата по правило ги претпочитаат оние кои се повнимателни кон нив. Не мора секогаш да бидат мајката и таткото, но може да бидат и други луѓе. Приврзаноста нема никаква врска со биолошкото сродство“, вели Бриш. Научно не е докажано дека децата се чувствуваат повеќе врзани за крвни сродници.
