Грчките власти тврдат дека односите со Турција пред изборите во двете земји во јуни следната година се толку напнати што е можен воен инцидент во Егејското Море или во источниот Медитеран, што може да предизвика поширок конфликт.
Грција се сомнева дека турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган може да предизвика национална безбедносна криза за да ја зголеми неговата популарност во земјата пред изборите.
Во август, Ердоган посочи дека можеби ќе нареди инвазија на грчките острови.
„Можеме да дојдеме ненадејно една ноќ…, ако вие Грците одите предалеку, цената ќе биде висока“, рече тој.
„До 2019, 2020 и 2021 година, претпоставував дека нема шанси за војна. Не можам повеќе да го кажам тоа“, изјави за Ал Џезира пензионираниот грчки адмирал Александрос Диакопулос.
„Турската реторика се движи кон напад“, додаде Диакопулос, поранешен советник за национална безбедност на грчкиот премиер Киријакос Мицотакис.
Турскиот дипломат во Атина се согласува дека тензиите постојат, но додава дека тие се под контрола.
„Како амбасада имаме разумен дијалог со нашите грчки колеги. Не верувајте во она што го читате во весниците“, изјави за Ал Џезира турскиот амбасадор во Грција, Бурак Озугергин.
„Сите ние се обидуваме да спречиме да се случи инцидент. Работите не се толку лоши како што беа во летото 2020 година, но мораме да бидеме мудри бидејќи многу брзо можат да станат многу полоши“.
Можност за „паралелни кризи“
Ангелос Сиригос, професор по меѓународно право на Универзитетот Пантеон и заменик-министер за образование и верски прашања, се согласува.
„Во моментов сме во Defcon 1“, изјави тој за Ал Џезира, мислејќи на највисокото ниво на борбена готовност.
„Мислам дека Турција ќе се обиде да предизвика многу паралелни кризи“, вели Сиргиос, предвидувајќи бегалска криза проследена со присуство на брод за истражување нафта и гас и брод за дупчење во област која Грција ја смета за нејзина поморска јурисдикција.
Односите меѓу двата сојузници на НАТО останаа затегнати откако пред две години дојдоа на работ на конфликт. Грчката и турската морнарица цело лето следеа една по друга во Егејското Море и источниот Медитеран, откако Турција испрати истражувачки брод таму за да бара подморска нафта и гас во водите што Грција ги тврди како свои според меѓународното право.
Турција соопшти дека нема да се откаже од истражувачките активности во областа и се стреми да продолжи со сеизмичките истражувања и истражувачкото дупчење.
„Гледајќи ја стратегијата на Турција 2019-21, тие се обидуваа да не натераат прво да употребиме сила. Сега Турција сфати дека тоа нема да се случи…, па сега бараат од нив да го направат тоа, под оправдување дека ја прикажуваат Грција како окупатор на островите во источното Море“, вели Диакопулос.
Турција почна да ги оспорува ненаселените грчки островчиња во 1996 година, но минатата година почна отворено да го оспорува грчкиот суверенитет над населените острови во источниот дел на Егејското Море.
Во јуни, Ердоган побара од Грција да престане да ги вооружува островите во Егејското Море, кои имаат демилитаризиран статус, и да ги почитува меѓународните договори. Во август тој сугерираше дека може да нареди инвазија.
Водачот на Партијата за националистичко движење Девлет Бахчели, коалициониот партнер на Ердоган, позираше покрај мапата на која се прикажани источните грчки острови, вклучувајќи ги Додеканезите и Крит, прикажани како турска територија.
„Ќе исфрлиме се“
„Островите, каде што Грците се илегално и неправедно, се наше право“, рече Бахчели минатиот месец.
„Грците не треба да го тестираат нашето трпение. Ако сакаат уште еднаш да бидат принудени на море, нека ни кажат и сите ќе ги исфрлиме, рече тој.
Бахчели алудирал на Грчко-турската војна од 1919 до 1922 година, кога турските сили ги поразиле Грците, кои се обиделе да ја освојат западна Анадолија.
Договорот од Лозана од 1923 година и даде на Грција право на островите во источното Егејско Море, но постави ограничување на воената инфраструктура што може да ја има на нив.
Турција тврди дека Грција ги надминала овие граници и затоа островите треба да се предадат.
Од друга страна, САД и ЕУ тврдат дека грчкиот суверенитет над островите не е доведен во прашање.
Билатералните односи дополнително се влошија откако Мицотакис во мај минатата година рече дека Турција сака да го користи модернизираниот авион Ф-16 што го побара од САД за да го наруши грчкиот воздушен простор.
Грција годинава забележа повеќе од 7.000 вакви прекршувања.
„Последното нешто што му треба на НАТО во време кога нашиот фокус е да и помогнеме на Украина да ја победи Русија е уште еден извор на нестабилност на југоисточното крило на НАТО. И ве замолувам да го земете предвид тоа кога донесувате одлуки за одбранбени набавки во врска со Источниот Медитеран“, рече Мицотакис, што го поттикна Ердоган да рече дека никогаш повеќе нема да се сретне со Мицотакис.
Најважните две прашања
Односите меѓу Турција и Грција најмногу ги нарушуваат две прашања, а едно од нив е територијалните води.
Според Законот на ОН за морето (UNCLOS), „секоја земја има право да ја одреди ширината на нејзините територијални води до максимум 12 наутички милји (22 километри)“, што значи дека Грција може да бара суверенитет над 72 отсто од Егејското Море.
Турција ги доведува во прашање тие 22 километри.
И Грција и Турција во моментов тврдат дека имаат шест наутички милји (11 километри) територијални води во Егејското Море, но и 12 наутички милји (22 километри) од нивните брегови.
Друг проблем се однесува на сувереното право да се истражува морското дно надвор од територијалните води, познати како ексклузивни економски зони (ЕЕЗ).
УНКЛОС и додели на Грција ЕЕЗ од 500.000 квадратни километри во Егејското Море и во источниот Медитеран.
Турција не е потписник на УНКЛОС и се противи на одредбите, а во 2019 година потпиша поморски договор со Либија за воспоставување коридор низ грчката ЕЕЗ.
ЕУ го означи тој турски потег „незаконски“, но претходно овој месец Турција потпиша уште еден договор со Либија, за „истражување и дупчење“, најавувајќи дека ќе испрати истражувачки бродови во тие води.
