Ова е прво интервју на најмоќниот политички лидер во Македонија, Никола Груевски, дадено за еден албански медиум во последните 10 години, пишува Берат Буџала, уредник на „Газета експрес“ и еден од најугледните косовски новинари, во најавата на големото интервју на Груевски за најчитаниот електронски медиум на албански јазик на Балканот.
Еден месец по изборите во Македонија сѐ уште не е постигнат договор за формирање влада. Најголемата партија во земјата, ВМРО-ДПМНЕ, победи и на овие избори. Лидерот на партијата Никола Груевски на 9 јануари го доби мандатот од претседателот на државата, Ѓорге Иванов, да почне преговори со другите партии за да формира влада. За да најде партнер, има на располагање уште 12 дена.
Според досегашната практика за формирање влада се докажало дека се склучува коалиција меѓу најголемата македонска и најголемата албанска партија. Во овој случај, ВМРО-ДПМНЕ и Демократската унија за интеграција, предводена од Али Ахмети. Преговорите меѓу двајцата лидери се во тек, стои во воведот на големото интервју, во кое, освен за македонско-албанските односи, Груевски зборува и за Сорос.
Експрес: Во последните две години бевте напаѓани од сите страни, но освоивте доволно гласови како и на последните избори. Го очекувавте ли овој резултат?
Груевски: Иако сум на средна возраст, на политичката сцена сум прилично долго време и многу луѓе имале можност да ме запознаат. Како и сите луѓе, може да сум направил грешки, сум направил пропусти и јас сум покажал слабост.
По напуштањето на банкарскиот сектор решив да влезам во политиката. Во изминатите 20 години луѓето имале доволно време и можности да ме запознаат каков сум, да ги видат моите добри и лоши страни. Тие, исто така, знаат дека многу работи се сменија во Македонија. Се постигна напредок во времето кога бев министер за трговија, министер за финансии, шеф на Комитетот за осигурување, додека четири години бев во опозиција и во исто време советник, во период кога бев ангажиран во проект на УСАИД и, се разбира, во текот на времето кога бев премиер и претседател на ВМРО-ДПМНЕ. Човек кој има направено толку многу за неговата земја, кој има направено многу лични жртви, без одмор, жртвување на најубавите години од животот, знаејќи дека би можел да има подобар живот со помалку работа. Човек кој во изминатите 20 години се докажа како да е последен ден пред изборите, човек чиишто слабости и предности сте ги анализирале. Операцијата што ја имаме во Македонија може да предизвика помалку штета и за многу краток временски период.
Сум вложил многу во оваа земја, сум направил многу работи за овие луѓе, а некои моќни центри толку лесно и со валкани трикови ме претставуваат пред народот како човек кој всушност не сум. И тоа беше целта на оваа операција – да ме претстават како лоша личност, нечесен, корумпиран, предавник, нечовечен, човек кој, како што рекол Заев, мора да го промени своето мислење во рок од три дена. Не сакам да анализирам дали ме потцениле или не, навистина не знам, но знам дека тие ги потцениле граѓаните на оваа држава, барем повеќето од нив.
По првичната збунетост и љубопитност за креираните материјали, повеќето луѓе веднаш сфатија дека станува збор за еден злобен план со единствена цел: политички да ме ликвидираат мене и мојата партија поради исполнување на некои цели. Мисија што може да им наштети на народот и на државата. Мојата партија и јас очигледно бевме пречка за нечии планови и верувам дека сѐ уште сме затоа што ние на прво место ги ставивме интересите на граѓаните што живеат во Македонија, на самата држава, а не нечии туѓи интереси. Верувам дека со оглед на тоа што сме мала земја, земја во развој, формирана пред 25 години, некои странски сили и центри беа навикнати на некои други политичари кои секогаш беа во нивна служба, дури и ако тоа значи штета на интересите на оние кои ги избираа и на некој начин се надевале дека политичарите ќе се борат за заедничките интереси, за подобрување на нивниот живот и за решавање многу проблеми.
Како човек што ја има добиено доверба од граѓаните, не ми е проблем да направам компромис во меѓународната политика, не сум од Марс и многу добро знам дека секој политичар што има позиција како мојата прави одредени компромиси. Сепак, постојат проблеми за кои ако се направи компромис ќе се наштети на интересите на државата и на граѓаните. И во такви ситуации треба да се одлучи дали да се продолжи или да се тргне од патот. Мојата политика и идеологијата биле и ќе продолжат да бидат трн во окото за многу кои имаат други планови за Македонија, а кои се неприфатливи за повеќето граѓани.
Ова делумно дава одговори за причините, но, исто така, е резултат на случувањата во Македонија. Речиси не постои разлика во бројот на граѓани што ја поддржуваат партијата што ја водам. Во споредба со рекордниот број гласови што ги доби партијата во 2014 година и сега, без два коалициски партнери со кои всушност изгубивме околу 20.000 гласови, имаме речиси иста поддршка како и во 2014 година.
Како прво, гласовите добиени во 2016 година покажуваат дека имавме кристално јасна победа, а и немаше регистрирани нерегуларности како во 2014 година. Второ, по целата кампања, овие резултати станаа реалност. По сите овие напори, потрошени пари, платени демонстрации, напорите на странските влади, демонстрации по улиците низ целата земја, политичката криза која предизвика сериозни притисоци врз економијата, по милиони евра вложени во медиумите да ме дискредитираат … Дали го очекував тој резултат?
Да, очекував да победам, верував во граѓаните за кои се борев во овој период. Мојата најголема мотивација во оваа борба беше довербата и поддршката од мнозинството граѓани. Жал ми е што кај мал дел од граѓаните барем за момент им успеа ширењето на пропагандата, особено кај Албанците во Македонија, но тоа е друга приказна.
Експрес: Вие го добивте мандатот за формирање влада од претседателот Ѓорѓе Иванов, а сега имате 20 дена на располагање. Дали почнавтепреговори со политичките партии за формирање влада?
Груевски: Преговорите за формирање на новата влада почнаа овие денови. Минатата недела јас и мојата партија бевме сведоци како некои партии, со оглед на сложената ситуација, се фокусираа да дискутираат и да анализираат.
Експрес: Кои се Вашите фаворити за коалиција?
Груевски: Јас ја водам партијата која е во коалиција со 25 помали партии во Македонија, една мултиетничка предизборна коалиција, коалиција која ќе продолжи и понатаму. Тоа не би било можно ако бевме неправедни, некоректни, ако сме ги измамиле или искористеле само во текот на изборниот период. Наместо тоа, повеќето од нив претходно биле во коалиција со нашиот противник СДСМ и велат дека разликата е огромна – сето она што го побарале од СДСМ, им било ветено, но ветувањата не биле исполнети воопшто. Кај нас е спротивно. Имавме долги разговори со сите, не се откажуваме лесно од ветувањата, но исполнувањето на овие ветувања е наша должност, а не на нашите партнери. Имаме фер и коректни односи со сите. Ова е нашиот влог во коалицијата, кој дури и во најтешките денови не спаси од распаѓање на коалицијата, и покрај многуте обиди. Со исклучок на двете партии кои ние одамна ги сметавме како нестабилни, се сомневавме за индоктринација на некои амбасадори. Тоа е она што мора некако да се заслужи. Заслуживме поради напорната работа што ја направивме, со исполнување на зборот, со принципиелно однесување, фер однесување во добри и лоши времиња, со вредностите кои ги претставуваме и по принципите. Исто така, откако овие две мали партии ја напуштија коалицијата, 4-5 други партии ни се придружија.
По изборите следува постизборна коалиција, која се склучува секогаш меѓу македонска и албанска партија. Пристапот што сме го имале кон овие 25 партии во предизборна коалиција е истиот пристап што секогаш го имаме кон албанските партии, кога бевме во коалиција со ДПА и кога влеговме во коалиција со ДУИ. Јас не знам дали тие имаат храброст да го признаат јавно, со оглед на валканата кампања на албанските медиуми финансирани од Сорос, претставувајќи нѐ како демони пред Албанците во Македонија, но знам дека во многу приватни разговори, повеќето од нив, вклучувајќи и претставници, признаваат. Сѐ што ви кажав вам, они сами ми го потврдиле мене.
На инсистирање на некои од албанските партии во Македонија, во последната деценија е поставена практика со која мнозинството во парламентот го добиваат македонската и албанската партија што победиле на изборите. Ние сме практикувале постизборна коалиција со албанските партии кога ни било потребно да обезбедиме мнозинство во парламентот, но и кога сме немале потреба, бидејќи сме имале мнозинство да изгласаме влада. И тоа го правиме затоа што сметаме дека Албанците во Македонија се повеќе на број и треба да бидат застапени во Владата и да бидат претставувани од партијата за која гласале. Значи, нашиот став е да се обидеме да создаде коалиција со ДУИ, ако постојат услови за такво нешто. Овој пат, со оглед на тоа дека немам 51% во парламентот, коалицијата ќе биде важна за да се создаде мнозинство во парламентот.
Експрес: Вие ги задржавте гласовите, но тоа не се случи со вашиот досегашен партнер ДУИ. Албанците сметаат дека тој беше оштетен на изборите затоа што беше ваш коалициски партнер. Дали се покажавте невнимателен кон него?
Груевски: Зошто ДУИ освои помалку гласови е прашање што бара подетална анализа за да се даде соодветен одговор и јас сум убеден дека тие ќе го сторат тоа. Јас немам направено таква анализа, но ќе го кажам моето мислење и покрај можноста да не бидам во право. Како прво, и тие, исто како нас, се на власт веќе долго време и без разлика колку многу работа и напор се вложува со цел постигнување подобри резултати, во демократските општества останувањето долго на власт има одредени последици кај некои гласачи. Второ, медиумите и пропагандата на некои невладини организации поддржани од страна на Сорос, предводена од САД, беше делумно насочена против ДУИ како партија со цел да нѐ ослабнат и да ја стават во позиција да ги прекрши своите принципи и да ја свртат против нас. Тоа и се случува. Трето, не велам дека ние немавме таква слабост, но, колку што се сеќавам, тие имаа можност и повеќе простор да ја подобрат политиката на нивните функционери – нешто што сум им кажал неколку пати во текот на нашите состаноци. Во однос на работата и однесувањето, некои луѓе не придонесоа доволно, а јас сум сигурен дека тие можеа да обезбедат кадар кој ќе беше подобро и подготвен. Иако имаа функционери кои многу добро си ја работаат нивната работа, не може да се каже истото за сите. И четврто, мислам дека партијата и нејзините претставници повеќе се фокусира на општите национални прашања, а не доволно на индивидуалните проблеми на граѓаните. Јас велам дека тоа е слабост на сите албански партии во Македонија. Дури и по 25 години независност, трката меѓу албанските партии е радикална. Која партија побарала и освоила повеќе во однос на знамето, јазикот, итн.., а многу малку внимание посветуваат на тоа колку инвеститори убедиле да инвестираат во земјата и колку работни места отвориле за граѓаните, особено за Албанците; колку го зголемиле бројот на невработени, а во исто време вршеа притисок за зголемување на платите за вработените во одредени региони; колку професори убедиле да дојдат во Македонија; и колку добри студенти доаѓаат да учат на албанските универзитети во Македонија; колку албански лекари има и како да им се помогне за давање подобри услуги на граѓаните, вклучувајќи ги и Албанците; колку земјоделци, вклучувајќи ги и Албанците.
Албанските партии некако сите проблеми ги ставаат во фокусот на националното прашање и тоа им штети на граѓаните и не им помага во решавање на секојдневните проблеми, потреби и предизвици. Ние не можеме да живееме само со висока политика. Тоа е во ред, но на граѓаните им се потребни конкретни работи и нивните партии, верувам, се фокусирани на друго и тоа, очигледно, е главен критериум при утврдувањето политички претставници. И што ќе се случи подоцна? Кога ќе се соочат со незадоволството на албанските граѓани за нерешените прашања, многу албански политичари во Македонија ја обвинуваат ВМРО-ДПМНЕ. Јас не зборувам напразно, ова во приватни разговори го имам слушнато од некои од нив. Тие не се подобруваат себеси и своите активности, но обвинуваат некој друг. Тоа не е слабост само на ДУИ, туку на сите албански партии.
На пример, во 2006 година, кога дојдовме на власт, немавме квалификуван кадар како партија, особено по внатрешните поделби, но јас немав проблем да предложи 6 од 11 членови на кабинетот кои не беа членови на ВМРО-ДПМНЕ, но тие работеа напорно и помогна на Македонија, а индиректно ѝ помогнаа и на ВМРО-ДПМНЕ. Некои од нив се приклучиле на партијата по сопствена иницијатива. Исто така, ние сметавме дека за одредени позиции ни се потребни луѓе со поголемо меѓународно искуство, кои работат во мултинационални компании. И што? Ги поканивме нашите сограѓани што живеат во странство да се вратат и да заземат важни позиции. Во еден момент, една третина од министрите биле повратници од САД, Германија, Англија, Белгија и Србија … поголемиот дел од САД, од најдобрите компании или меѓународни институции. Не им беше побарано да станат членови на ВМРО, иако некои од нив подоцна се приклучија на партијата. Сепак, тие придонесоа многу за ВМРО. Ние го вреднувавме индивидуалната способност во одредена област, искуството, знаењето и волјата за промени на Македонија кон подобро. Не беше лесно да се убеди некој да остави сѐ во САД, сѐ што имал изградено, и да се врати за да ѝ помогне на државата. Но, јас инсистирав, работев, бев посветен… Верувам дека еден ден албанските партии ќе ги употребат овие принципи, тоа ќе биде подобро за нив како партија, но тоа ќе биде подобро и за Албанците во Македонија и за сите Албанци. Ова е мојата анализа, која, признавам, не може да биде комплетно прецизна, но тоа е мое мислење.
Експрес: Какви односи имате со Ахмети?
Груевски: Мојот однос со Ахмети, главно, е професионален. Ние, како лидери на двете најголеми партии, соработуваме и разговараме. Во почетокот имаше многу недоверба, но со текот на годините ситуацијата се стабилизираше. Имаме решено многу проблеми заедно и имаме создадено значајни дела за сите граѓани. Факт е дека за време на нашиот мандат се отворија повеќе од 170.000 работни места, бројот на вработени во тоа време беше 560.000, а сега се зголеми на 730.000 вработени на ниво на држава. Оваа битка е за сите граѓани, без разлика на нивната етничка припадност. Заедно ја рангиравме Македонија на петтото место во Европа и на десеттото во светот во листата на водење бизнис, заедно успеавме да постигнеме визна либерализација и го усогласивме законодавството со ЕУ. Земјата постигна напредок во многу области. Без разлика на општото јавно мислење, главно создадено од страна на медиумите и невладините организации поддржани од страна на Сорос, нашите партии ги подобрија правата на малцинствата во Македонија во однос на употребата на јазикот, симболите, образованието, децентрализацијата, правното застапување, јавниот сектор и администрацијата, како и многу други прашања во врска со Косово и Албанија, кои се многу важни за Албанците во Македонија. За жал, имавме сериозен пропуст, дозволивме медиумите и невладините организации поддржани од Сорос да ги фрлат во сенка сите наши напори и резултати, особено во етничката сфера, да се извалкаат тие резултати, да ме претстават како непријател на Албанците, а Ахмети е човек кој ја толерира оваа ситуација. Тоа не е точно, но во политиката перцепцијата е исто толку важна колку што е вистината. Ние мора да научиме од ова и да не се повтори во иднина. Велам со одговорност дека за време на мандатот на ВМРО-ДПМНЕ сме направиле најголем напредок во однос на правата на етничките заедници. Сепак, некој создаде поинаква перцепција. Остануваат уште многу предизвици во сите области, вклучувајќи ги и евроатлантските интеграции.
Експрес: Веќе е познат ставот на ДУИ за идна коалиција со вас: двојазичност во целата земја и продолжување на мандатот на Специјалното јавно обвинителство. Дали би преговарале со овие услови?
Груевски: Нема ниту една земја во регионот, а можеби и во Европа, што им дала поголеми права на етничките заедници како Македонија. Ова не значи дека ние треба да престанеме, но не треба да превземаме нелогични решенија, од кои никој не може да профитира. Ние ја почитуваме употребата на јазиците и сметаме дека Охридскиот рамковен договор и Уставот мора да се почитуваат и било какви уставни измени може да предизвикаат проблеми. Ние ја поддржуваме идејата дека употребата на јазиците на помалите заедници треба да се подобри и тоа сме го докажале со закони, измени и дополнувања на закони, итн, се придонесе за подобрување на состојбата, иако постојат многу луѓе во земјава кои се спротивставуваат..
Ние како партија сме го презеле ризик да бидеме погрешно разбрани од страна на Македонците, и секако да бидеме осудени на претстојните избори за преземањето такви мерки. Но, медиумите и невладините организации на Сорос постојано ги раздразнуваат Албанците против нас и нашите чекори претставувајќи ги како нешто мало и безначајно. Тие никогаш не направиле споредба на Македонија со другите земји за тоа која земја обезбедува повеќе права за малцинствата. Ако направат споредба, ќе останат со отворена уста. Не сакам да бидам погрешно сфатен, но нашите соседи имаат помалку етнички заедници, а ние сме неспоредливо подобри од нив, во однос на ова прашање. Сепак, овие се чувствителни теми и не сакам споредби со цел да се спречи можноста од повторно вадење од контекст на моите изјави. Барањето за двојазичност на целата територија како прво бара промена на Уставот и, второ, тоа не е реално и објективно, бидејќи Албанците се главно концентрирани во северозападниот дел на земјата. Има многу општини каде не живее ниеден Албанец, а има општини во кои населението го сочинуваат 35 % Албанци и 65 % Македонци. Ова е реалноста и законите треба да се прилагодат на реалноста, а не на желбите на поединци или луѓе кои се обидуваат да добијат политички поени на ова прашање. Во сите општини каде што Албанците сочинуваат најмалку 20 проценти, има двојазичност. Што корист ќе имаат Албанците ако во Делчево, Гевгелија, Струмица или Штип има двојазичност кога во цел град или нема ниеден или има многу малку Албанци? Меѓу другото не само што финансиски чини многу туку е несоодветен третман на другите заедници како Турци, Власи, Бошњаци, Срби и Роми. И на крај, тоа ќе има многу последици за Македонците во општините каде што не живеат Албанци, а ние нема да можеме да им ја објасниме на граѓаните таквата одлука. А да не се спомене фактот дека во Македонија постојат некои радикални структури кои не го гледаат овој проект преку призмата на човековите права, но низ призмата на редефинирање на државата и промена на границите, а ние треба да го земеме во обѕир и овој факт. Ние сакаме да се направи најдобар можен избор во однос на почитувањето на човековите права, но исто така, сакаме да се зачува унитарниот карактер на државата и не сакаме да се остави простор за некои радикални структури, кои, без оглед на фактот дека моментално немаат значајна поддршка, постојат и се потенцијална закана.
Во однос на Специјалното јавно обвинителство, јас би рекол дека имаме потпишано договор кој ќе го почитуваме во целост. Некој сака да го промени овој договор. Ние не сакаме да се промени, само сакате да се спроведе она што е постигнато. Ставот на нашата партија е дека Специјалното јавно обвинителство, треба да работат во согласност со договорот од јуни / јули 2015 година, Пржинскиот договор кој заеднички беше изгласан. Имаме договор и тој треба да се почитува, не да се промени за подолг или пократко рок. Ние не поддржуваме промени на договор за кој сите заедно, јавно и со консензус се согласија. Покажавме дека сме подготвени за спроведување на истрага за сите оние причини за кои се формира оваа обвинителството и ова целост понудивме комплетна логистичка поддршка за Специјалното јавно обвинителство. Доказите кои ни се претставени не се базираат на факти и позадината е јасна дека сето ова е нечиј интерес и дека не постои ништо поврзано со правдата и владеењето на правото, туку со политички цели. Продолжувањето на мандатот на Специјалното јавно обвинителство, значи продолжување на кризата, која, најверојатно му одговара на некого, но не и на Македонија. Поради овие причина, многу е јасно за нас и за мнозинството граѓани на оваа држава и мислиме дека не постои простор за преговори.
Експрес: Дали сте подготвени функцијата претседател на Собранието да се даде на ДУИ?
Груевски: Ова пред се би значело дека треба да земат во обзир и некои некои работи како, личниот став, професионалноста, лидерството, капацитетот, минатото и визијата на кандидатот, но и партијата која го поддржува, ако не е кандидат кој е предложено од страна на партијата. Уставот и законите не прецизираат какво било ограничување во однос на етничката и верска основа. Пред седум години, еден албански политичар од една тогаш новоформирана партија беше кандидат за претседател, не успеа, но тој освои многу гласови, мислам дека околу 150.000 гласови во првиот круг. Според анализата што ние сме го направиле, тој имаше освоено повеќе гласови од Македонците отколку Албанците. Жалам што подоцна загуби на изборите, верувајќи дека единствениот начин да се привлечат албанските гласачи е со користење на радикална реторика. Тој расфрли многу омраза и негативна енергија. Потоа како Македонците така и Албанците му го свртеа грбот и тој потфрли како политичар. Кога случајно го сретнав првично му честитав за успехот кој никој порано го немаше постигнато и му дадов пријателски совет дека ќе направи грешка ако продолжи како што почна, со целосно радикална реториката. Но тој одлучи да биде порадикален и од повеќето радикални албански политичари. Главниот проблем не е тоа што тој ја уништи својата политичка кариера, но тоа што разочарувачки 80 илјади Македонци кои гласаа, а и гласачи кои се двоумеа се верува дека ќе го поддржеа на претстојните избори. Тоа е жално. Потоа го слушав Македонците како велат дека го сметаат како волк во овча кожа, а не можат да си простам како успеа да ги измами нив и Албанците. Тој кокетираше со Македонците, а кога имаше потреба од албанските гласови почнат со радикална реторика. Навистина е жално што албанските политичари во Македонија сѐ уште се натпреварува, победуваат и изгубат на изборите користејќи радикална реторика, а не поради умереноста и нивната визија за подобар квалитет на животот, повисоки плати, пензии, субвенции, инвестиции, работни места, инфраструктура…. Пред овие избори, имавме освоено четири циклуси на парламентарните избори нудејќи проекти во областа на економијата, вработувањето, инвестициите, земјоделството, здравството, образованието, културата … Последните избори беа први откако јас сум претседател на партијата да прифативме дека дел од кампањата треба да се посвети на етничките прашања, бидејќи тоа, исто така, беше наметнат од страна на нашиот противник Заев, кој излезе со понуда за уставноста на Албанците, што ги шокираше сите оние кои не се занимаваат премногу со политика и не го познаваат Заeв, и ако победеше, тоа би било на штета на Македонците, Албанците и сите граѓани. Знаејќи дека тој ги изгуби изборите поради тоа што не беше во можност да се сети на подобра економска понуда и визија за сите граѓани на земјата, тој почна да ги достават понудите кои никој не ги побара, како на пример, кантонизација. Ние не можеме да ги игнорираме овие прашања, бидејќи тоа е наша должност како политичари навреме да посочиме на ризиците кои произлегуваат од погрешни политички одлуки. За оваа причина, наместо да се фокусираме само на економијата во текот на кампањата, како што беше подготвена и печатена нашата изборна програма, половина од кампањата беше посветена на економијата, а другата половина на кампањата за политиката и етничките прашања. Никој не може да живее со двојазичноста во Гевгелија, но Заев оваа приказна им ја продаде на околу 70.000 Албанци. Ако тој победеше Албанците ќе се разочараа од СДСМ.
Експрес: Дали во иднина би требало една од трите највисоки државни функции да им припадне на Албанците?
Груевски: Албанците и другите малцински заедници никогаш не биле дискриминирани во однос на инвестициите. Наместо тоа, се уште се инвестира многу и ќе се инвестира во регионите каде што се мнозинство. Но, што друго може да се направи една опозициска партија а да не критикува во врска со ова прашање, без оглед на тоа која партија е на опозиција. Постои традиција во Македонија, кога една албанска партија е во опозиција ја критикува владата дека се дискриминираат Албанците во однос на инвестициите, додека албанската партија која е на власт негира. Кога улогите се менуваат, онаа партија што веќе не е на власт а е во опозиција ја критикува владејачката партија, која ги негира обвиненијата. Можеби до одреден степен е легитимна политичка трката, но постојат многу луѓе кои не ја гледате на овој начин, тие им веруваат во оној кој критикува, и критиките стануваат етнички проблем. За оваа причина, тоа е опасно кога малите партии на етничките групи се обидуваат да дојдат на власт само преку игра на емоции. Последиците од ова можат да бидат сериозни како етничка поларизација, напнатост, нетрпеливост, омраза.
Експрес: Вие велите дека Албанците имаат потреба за повеќе фабрики отколку да се пишува на албанскиот јазик во македонски села. Зошто не беа изградени тие фабрики за овие 10 години?
Груевски: Како што реков, многу фабрики се веќе отворен во Македонија. И тоа не се случи случајно, но со напорна работа за да се создаде подобра бизнис клима, Македонија е рангирана како петта во Европа и десетта во светот според Светската банка.
Имаме најниска ефективна даночна стапка 7,4 %, но, исто така, ефикасна наплата на даноците. Сменивме илјадници закони чија цел е намалување на бирократијата на компаниите. Вложивме многу во образовниот и здравствениот сектор. Сето ова бара многу работа, но имаме постигнато голем напредок.
Имаме значително подобрување на борбата против корупцијата и криминалот, и на ова поле сме подобрени и имаме скок од 40 места на листата на „Транспаренси интернешнел“. Бев многу фокусирани на тоа и за жал беа запоставени некои работи во политичкиот дел, каде што со помош на парите на Сорос, медиумите, невладините организации, заедно со опозицијата ми се нанесе многу штета создавајќи искривена слика за мене лично, за мојата партија и за Македонија.
Тие не создадоа ништо, не изградија ништо, не променија ништо само трошат пари за да ме дискредитираат. Јас работев 15 часа на ден, се фокусирав на подобрување на животот на сите граѓани. Ако не го стори тоа, можеби успехот ќе беше помал и во овој поглед воопшто не ми е жал за моите напори.
Да се навратам на вашето прашање, фабриките почнаа да се отвораат масовно, дури и за време на политичката криза. Како резултат на тоа, стапката на невработеност во земјата е намален од 38,7 на 23,4 %. Имавме намалување на невработеноста во тешки услови на глобалната криза.
Многу луѓе во земјата и во странство ме мразат поради тоа, затоа што моите резултати и резултатите на мојата партијата се најдобар одраз на нивниот неуспех. Вкупниот број на вработени во Македонија, кога дојдовме на власт, беше 560.000, сега оваа бројка е 730.000.
Треба да знаете дека инвеститорите по сопствен избор ги избираат општините во кои инвестираат. Во ретки случаи може да се влијае и во тие случаи тие бараат да се инвестира надвор од Скопје. Во последните 3-4 години имавме од 30 до 35 одлуки на големи странски компании да отворат свои фабрики во Македонија и тие се реализира. За оваа причина, можно е да имаме 100 нови фабрики во следните 4 години. Се разбира, ако нема негативни надворешни влијанија и ако имаме стабилна политичка ситуација.
Две години по ред, ние сме земја со најголем број на странски инвестиции по глава на жител во светот. Станавме земја од која што може да се научи нешто повеќе за ова прашање, но ние вложивме многу напор и работа за да се дојде до оваа точка. Во моментот, постојат повеќе од 10 компании кои се блиску до донесување на одлука за инвестирање во Македонија со кои ние сме во контакт и се работи со 100 други компании. Се разбира, нема да успееме со сите нив, но некои од нив ќе успееме да ги убедиме да инвестираат. Имаме силен капацитет.
Експрес: Стапката на невработеност на Албанци е значително поголема од стапката на Македонците. Дали е тоа поради дискриминација, недостаток на соодветни квалификации, или негативен тренд од минатото?
Груевски: Немам доказ дека Албанците во Македонија имаат повисока стапка на невработеност од Македонците, но знам дека образовното ниво на албанското население е пониско, што е директно поврзан со вработувањето. Секој работодавач сака да вработи лице со поголеми знаења и способности. Ова е причината зошто сум направил многу напор, и во голем дел успеав да помогне на што е можно повеќе граѓани да им се овозможи образование. Овозможивме задолжително и бесплатно средно и основно образование. Постојат само неколку држави во светот кои нудат таква можност. Предвидени се покривања на сите трошоци за секој студент кој ќе биде прифатен во еден од 100 највисоко рангирани универзитети во светот, со услов и обврска да се вратат во Македонија, да живеат и работат најмалку 6 години во државен или приватен сектор, во согласност со нивниот избор. Ова важи за сите граѓани, ние немаме дискриминаторски закони кои важат за Македонците а не важат за Албанците, Турците, Ромите, Србите, Бошњаците и Власите.
Предуслов за полесно вработување е образованието и квалитетот. Универзитетите во Македонија, особено на некои од нив треба многу работа за да се освои титула од квалитативен карактер. Од двата најголеми албански универзитети, Штуловиот Универзитет е со подобар квалитет а јас направив многу напори за да помогнам на Државниот тетовски универзитет да го постигне тој квалитет. Но имам потреба од поголема поддршка од страна на албанските партии бидејќи имаме заедничка цел, Албанците во Македонија да се здобијат со поголемо знаење.
Исто така кај голем процент постои традиција муслиманските жени да не работаат. Се разбира, нивна е одлуката, а јас ја почитувам и не се меша во таа одлука. Лични или семејни традиција, но многу пати инвеститорите одлучуваат да не се инвестираат во некои региони, бидејќи тие се загрижени дека нема да се најде доволно работна сила, иако добиваат информации во кои општини има поголем број на невработени. Таквата реалноста често покажува поголема стапка на невработеност, бидејќи поголем е број на лица кои бараат работа пасивно, не се активни и се создава погрешна перцепција поради големиот број на невработени лица во потрага по работа. И на крај, кога инвеститорот ќе одлучи да инвестира во Македонија и да се одлучи во која општината ќе гради, градоначалниците имаат главна улога – колку се тие способни и подготвени да привлечат инвестиции. На пример, постојат и градоначалници, кои го следеа нашите препораки за изградба на индустриска зона со комплетна инфраструктура, патишта, водовод, канализација, електрична енергија итн. И, се разбира, тие имаат поголема шанса за привлекување на инвеститори. Ова е она што го правија, на пример, Виница, Василево, Гевгелија, Прилеп, Битола, Петровец и неколку други градови, и резултатот беше дека токму тие успеале да продадат локации и таму веќе се изградени или се градат фабрики и други бизнис објекти. Покрај индустриската зона и улогата на градоначалниците, постојат и други фактори, но јас би сакал да резимираме и да кажам дека многу често во минатото, многу градоначалници и политичари се обидуваа нивниот неуспех да го препишат на моја сметка и на Владата. Ние имаме ист пристап со сите, затоа што сите граѓани се наши и ние се обидуваме да им помогнеме. Но, како можеме да помогнеме ако некој ја игнорира таа помош и да не е заинтересиран, меѓутоа размислува за други работи.
Во текот на нашиот мандат во северозападниот дел на Македонија, каде се концентрирани Албанци беа реализирани голем број на проектите. Ние направивме реконструкции на општите болници со најсовремена опрема, како што беше случај во Гостивар и Тетово, а сега се гради објектот за Итна медицинска помош во Куманово, нова болница во Кичево, изградбата на автопатот Кичево – Охрид, реконструкција на стариот пат Тетово – Гостивар, што е многу важно за селата, 7 или 8 нови спортски сали во Тетово како и во многу други градови, реконструкција на албанскиот театар во Скопје, изградба на театар и библиотека во Тетово, реконструкција на стотици регионални патишта, реконструкција на повеќе училишта во кои сите или повеќето од децата се Албанци и др. Но, она што е уште поважно, е тоа што привлековме компании кои изградија фабрики и отворија нови работни места за луѓето во овие региони, како што е „Леар“ во Тетово која отвори 2.500 нови работни места, „Ки сејфти системс“ во Кичево со најмалку 1.000 работни места во првата фаза, а не помалку од 600 се планираат во втората фаза на германската компанија „ОДВ електрик“ и „Костал“ во струшко-охридскиот регион со 1000 нови работни места работа, а и десетици други проекти во Скопје, како и “Ван Хол”, “Џонсон Мети”, “Џонсон контролс” и други.
Не може да се одвојуваме врз основа на етничката припадност. Ние живееме во една мала земја и се што може да се инвестира е за доброто на сите. Реконструкција на патот Велес – Скопје не е само за Албанците или реконструкцијата на главниот клинички центар “Мајка Тереза” во Скопје, која беше отворена пред неколку месеци ќе биде само за Македонците. Ние сме премногу мала земја за ваквата поделба да биде вистина. Никој македонец или албанец нема да каже дека нема никаква врска со патот Кичево – Гостивар, чија изградба се планира за следниот мандат, или со железничката пруга во Скопје.
Експрес: Како вашиот ривал, СДСМ, успеа да ги добие гласовите на Албанците?
Груевски: Со несебична помош на активисти, невладини организации и медиумите на Сорос.
Експрес: Дали верувате во мултиетничка партија?
Груевски: Да, верувам во мултиетничка партија, бидејќи мојата партија е мултиетничка. Имаме членови, гласачи и претставници од речиси сите заедници. Сепак, ние сме во преиод на разој. Постепено ќе се подобрување, особено по членството на Македонија во ЕУ и НАТО.
Експрес: Кај Албанците постои убедувањето дека вие сте против членство во НАТО и во Европската унија. Дали може да се добие јасен одговор на овие две прашања?
Груевски: Ова е погрешна перцепција. Јас и мојата партија јасно сме дале до знаење дека сме насочени кон НАТО и ЕУ. Всушност, мојата партија беше таа која за две години, од 2006 до 2008 година успеа да ги исполни сите барања и во 2008 да добие покана за членство во НАТО, заедно со Хрватска и Албанија, а една година откако Европската комисија пресуди дека државата е подготвена да ги почне преговорите со ЕУ, и во двата случаи, крајниот резултат не е постигната поради блокадата од страна на Грција за промена на името на нашата држава, именувањето македонскиот јазик и името на нацијата, македонскиот народ.
Исклучително тешко прашање. Можете ли да замислите како ќе реагираат граѓани и политичарите од вашата земја ако политичарите бидат принудени да потпишат дека вие не се Албанци, да им дадат список со имења и барања дека јазикот кој го зборувате не е албански, но друг, плус промена на името на државата. Кога вашиот сосед ќе ви кажува дека не сте Албанци и дека лажно се претставувате и ве уценува дека без промена на името и идентитетот, нема да ви биде дозволено да напредува кон патот за влез во НАТО и ЕУ.
Особено ако мнозинството на државата е против оваа идеја и ако сакаат ова прашање да се реши преку преговори, ве обвинуваат дека мнозинството на граѓаните и политичарите на власт се националистички и шовинистички, а сето тоа само за да се изврши притисок врз политичарите да тие се докажува дека не се толку силни и да го потпише она што е побарано. Тоа е многу тешка ситуација, не сакам да се случи никому. Луда ситуација. Од една страна, ќе ве навредат а од другата страна и ќе ве прогласат за одговорен за одбивање на уценат, бидејќи две третини од граѓаните кон кои се однесува барањет, во овој случај Македонците, се против. Потоа, доаѓа Сорос, кој ја активира моќта и политичкото влијание, отворен 70 НВО, поткупува поголем број на медиуми, и ви укажува на тоа дека ако не правите онака како ќе ви каже, ќе создаде перцепција за вас дека сте шовинисти, криминални, корумпирани, злобни и неспособни личности. Ако тој ја води ваквата политика во Македонија, истото ќе го стори и во други земји, особено во земјите со слаба економија како нашата, каде со мала сума на пари дадена од него, која за нас е голема, тој може да се постигне многу. Тој индоктринира голем дел од млади луѓе преку предавања, финансирани на различни форми, создава армија од демонстрантите и се обидува да ги собори владите и да ги уништи земјите во кои дејствува.
Дозволете ми да се навратам на прашање што ќе поставивте, нашата цел е Македонија да влезе во НАТО и во ЕУ. Ние ќе направиме се што е можно за да ги надминат предизвиците што споменав погоре и за реализацијата на нашите стратешки приоритети.
Експрес: Зошто Џорџ Сорос е толку важен во Македонија и каков ризик претставува тој?
Груевски: Сорос е бизнисмен, кој, исто така, има своја идеологија поврзана со Институтот „Отворено општество“. Во медиумите се шпекулира дека тој предизвикува брзи промени на државните акции и валути. Надвор од сферата на бизнисот, неговите активностите се доста познати, а има активности поврзани со политиката. Тој е активен во голем број земји, особено во Источна Европа, но и во САД, каде што се обидува да ја воведе својата идеологија. Обично овие идеологии се поврзани со левичарски партии. Нашата партија е централнодесничарска, конзервативна, партија и нашата идеологија не се совпаѓа со идеологијата на Сорос. Десет проценти од парите што ги инвестира во Европа се трошат во Македонија. Ако се погледне по глава на жител, може да се каже дека во Македонија троши најмногу пари во Европа. Тој е присутен во Македонија 25 години, но во последниве години е многу поактивен во финансирањето на Институтот Отворено општество, под чијашто капа се повеќе од 70 невладини организации во Македонија, кои се 90 или 100 проценти финансирани од Сорос. Кога на власт е ВМРО-ДПМНЕ, војската на Сорос, медиумите, невладините организации и граѓанското општество се против нас, за сè. И кога ВМРО-ДПМНЕ е во опозиција Сорос е против нас, тој е против нас, без разлика дали сме на власт или во опозиција. Без разлика на кој начин, без разлика дали преку невладини организации, медиуми или Институтот Отворено општество, тие се секогаш против нас во поддршка на социјалдемократите. Понекогаш се прашувам дали е можно по толку многу години работа и труд ВМРО-ДПМНЕ да не направи еден добар чекор, а социјалдемократите да не направат ниту еден погрешен чекор. Најверојатно нешто такво не е можно, но ние имаме ситуација во која овој милијардер има јасна идеја што да се прави во нашата земја. Како што реков, тој има потрошено многу пари, но во последниве години ја зголеми својата дејност во нашата земја.
Експрес: Колку пари проценувате дека троши во Македонија?
Груевски: Гледано од перспективата на Западот, не се работи за многу пари, но во држава како нашата со два милиона жители и пет илјади долари БДП по глава на жител, се многу пари. Шест или седум милиони долари годишно.
Експрес: Дали сте се обиделе да стапите во контакт и да разговарате со него за да ги разјасните работите?
Груевски: Всушност, Сорос го сретнав пред околу шест години во Прага, во рамки на конференцијата за Декадата на Ромите, а Македонија го преземеше претседателството. Тој е еден од донаторите за ромската заедница и се сретна со сите шефови на делегации. Имавме средба 15-20 минути, на која главна тема беа нашите активностите за ромската заедница и за тоа што може да се направи во Европа во иднина. Сосема на крајот од дискусијата тој ме праша за процесот за наоѓање решение за името на Македонија. Укажа дека е добро побрзо да се реши ова прашање и дека Папандреу ќе биде уште кратко премиер и дека потоа со други претставници ќе биде потешко изнаоѓање решение, нешто што го знаевме, но, за жал, за клучните аспекти од проблемот и Папандреу ги држеше истите и добро познати црвени линии на Грција, кои во Македонија се неприфатливи. Кажа и неколку други детали од овој процес, од кои видов дека е добро запознаен и има повеќе информации, но толку траеше нашиот разговор, бидејќи тој имаше одделено по 15 минути за состанок со секоја делегација.
Експрес: Дали мислите дека е присутен во Албанија како и во Македонија?
Груевски: Колку што знам, тој има силно влијание во Албанија. Јас немам ништо против Фатос Нано, имам позитивно мислење за овој човек, но тој дозволи Сорос да влијае врз неговата партија, а јас не би сакал да ја видам мојата партија под влијание на Сорос.
Експрес: Прашањето за Косово. Вашата партија беше таа која ја призна независноста на Косово во 2008 година. Колку беше тешко за вас да се донесе таква одлука?
Груевски: Тешко беше, тоа беше тешко време имајќи предвид дека поголемиот дел од граѓаните во Македонија имаат добри односи со нашиот сосед Србија, исто така, знаејќи дека сме делеле иста држава во минатото, сме имале блиски односи меѓу граѓаните на двете земји. Поради сличностите во јазикот полесно можеме да се разбереме едни со други. Исто така, имаме иста вера, а во тој период имавме добри односи со Србија. Моравме да донесеме решение. Тоа беше тежок чекор и многу опасен од наша страна да го признаеме Косово. Направивме долга и длабока подготовка за ова и конечно донесевме одлука. Србите беа лути, а подоцна тие направија неколку потези со кои ни покажаа дека ни замеруваат. А и ден денес гледаме бес од страна на министерот за надворешни работи на Србија, Ивица Дачиќ. Тој беше повеќе од директен велејќи дека Србија направи грешка што ја призна Македонија под нејзиното уставно име, затоа што го признавме Косово и поради нашето гласање за Косово во УНЕСКО. Го цитирам Дачиќ, кој рече: „Ова е голема грешка“. Мислам дека некои политичари во Србија не можат да разберат зашто го направивме овој чекор и зашто решивме да го признаеме Косово, имајќи ги предвид сѐ што споменав претходно, блиски односи, добра соработка, јазик, религија и односи меѓу граѓаните. Ризичен чекор направивме во тоа време.
Експрес: Што мислите за односот меѓу нашите две земји, дали се добри или не. Зошто не сте дошле во посета на Косово, а и обратно, зошто нашите политичари не ја посетуваат вашата земја? Што не е во ред меѓу нашите две земји?
Груевски: Јас бев еднаш во Косово, не се сеќавам дали беше официјална посета, мислам дека не беше. Присуствував на настан во Приштина пред пет или шест години, не сум сигурен кога точно. А Хашим Тачи ме посети неколку пати пред да биде избран за премиер и еднаш откако беше избран за премиер. Со сегашниот премиер, Иса Мустафа, се сретнав на неколку самити каде сме присуствувале.
Експрес: Во која област може да соработуваме подобро? Која е област во која мислите дека Косово и Македонија можат да имаат подобра соработка?
Груевски: Може да имаме многу добра соработка, но главниот проблем лежи во две работи. Една од нив е тоа што некои медиуми всадуваат негативно мислење лично за мене, за мојата партија и за мојата влада. Не постои сериозен аргумент дека јас сум негативно настроен кон Албанците. Ако седнеме и да разговараме нормално, можеме да видите дека е спротивното.
Експрес: Колку Албанци се вработени за време на вашиот мандат?
Груевски: Нема конкретни бројки за тоа колку точни Албанци се вработени. Ние работиме за да им обезбедиме вработување на луѓето, но не знам кој се сѐ вработува бидејќи вработуваат приватните компании, а ние иако им помагаме и ги охрабруваме да инвестираат во нашата земја, потоа не влијаеме на критериумите по кои вработуваат. Ние не можеме да им речеме вработете Македонци, а не Албанци, или обратно. Но, се разбира, ако отворат фабрика во Кичево, Албанците ќе имаат корист, ако се отвори фабрика во Тетово, поголемиот дел од вработените ќе бидат Албанци. Таквите фабрики се наоѓаат во регионот на Охрид, Струга, Кичево. И во Тетово, исто така, има многу голема фабрика со 2.500 вработени лица. Во Скопје и во многу други градови, а особено во ТИРЗ. Очекуваме инвестиција од една светски позната компанија која многу брзо ќе инвестира во Куманово и ќе вработи најмалку илјада работници. Затоа, во градовите каде што живеат Албанци, ние се обидуваме да се најде работа за секого, бидејќи е невозможно да се избираат луѓето Второ, дури и ако некој сака да вработува само Македонци или Албанци, ова ќе биде проблем за нас, бидејќи, јас сум премиер на сите, и тие луѓе се моите луѓе. Тие доаѓаат од различни етнички и верски заедници, но тие живеат во иста држава со мене и очекуваат нешто од мене. Дали гласале или не гласале за мене, на крајот јас сум премиер на сите. Јас сум должен да им помогне на сите.
Експрес: Во изградба е автопатот „Арбен Џафери“. Дали имате планови да се поврзете со овој автопат?
Груевски: Да, тоа е во нашите планови и се прават подготовки. Во нашата нова програма имаме план за изградба на автопат. Ние веќе имаат стапено во контакт со меѓународните финансиски организации, ако решиме да земеме заем , но и со компании заинтересирани за јавно приватно партнерство а откакоќе ја формираме владата ќе започнеме разговори за деталите и ќе избереме еден од модулите со кредит, или јавно-приватно партнерство ако има интерес за тоа.
Експрес: Како ви се допаѓа името на автопатот “Арбен Џафери”, и што мислење имате за Џафери?
Груевски: Ова е одлуката на вашата земја. Не гледам ништо лошо во тоа. Џафери го познавав лично и беше дел од владата на поранешниот претседател на ВМРО и поранешен премиер Георгиевски кога бевме во коалиција со ДПА, а лидер беше Арбен. Често го сретнував и откако станав претседател на партијата имав посебна средба со него. Ручавме во еден ресторан во Скопје и разговаравме, а присутен беше и Мендух Тачи. Тој беше многу мудар и просветлен човек, а имаше многу карактеристичен речник со многу филозофија. Не многу политичари кои сум ги сретнал имаат такви карактеристика.
Експрес: Дали имате нешто недовршено од претходниот мандат што би го поставиле како приоритет во новиот мандат?
Груевски: Една работа која сакам да ја направам е да се донесе повеќе пари во буџетот за НВО, за независни невладини организации а не за невладини организации со лажна идеологија. Голема грешка беше што досега се доделуваа симболични средства за НВО. Многумина велеа дека тоа не е во ред, но ние не го сфативме. После сето тоа преку што поминавме свативме дека нашите невладини организации се монополизирани од страна на една институција, на едно лице. Ние мора да го демонополизираме овој сектор. Се разбира, постојат многу работи кои се однесуваат на конкретни проекти, како што е автопатот и други проекти. А втората работа е дека морам да бидам присутен кај Албанците, особено преку медиумите а не само директно. Кога одам кај Албанците, тие ме дочекуваат позитивно. Во многу случаи, сум бил во многу различни градови и села каде што живеат, во добри и во тешки времиња за Албанците, како за време на поплавите во Шипковица. Јас бев првиот политичар кој отиде во Шипковица да им помогне на луѓето и директно да учествувам и да бидам на местото каде што граѓаните се соочуваат со проблеми и директно да видам дали нашите институции добро си ја работаат а луѓето не беа задоволни па веднаш им се јавив на сите, сите функционери се вклучија во дополнителни активности за санација и тогаш граѓаните беа многу, многу задоволен.
Експрес: Значи вие ќе заземете нов пристап и во следниот мандат и ќе бидете се поблиску до Албанците?
Груевски: Сакам да кажам дека јас немам никаков проблеми кога ќе се сретнам со Албанците, но се разбира, главниот проблем се медиумите кои измислуваат. Можеби одам еднаш годишно во едно село со оглед дека е невозможно да се биде во сите села секој ден. Денес одам во едно село, две недели подоцна во друго, па во трето. Да кажеме дека посетувам 20 или 30 места, тоа не е важно. Но, медиумите пишуваат негативно за нас секој ден. Морам да бидам што повеќе присутен во медиумите, да дадам свои пораки и да ги појаснувам нештата, бидејќи луѓето не се глупави и ќе разбираат.
Еден месец по изборите во Македонија сѐ уште не е постигнат договор за формирање влада. Најголемата партија во земјата, ВМРО-ДПМНЕ, победи и на ови
